кустовая расліна сям. паслёнавых з падоўжаным лісцем і ружова-бэзавымі кветкамі, пашыраная ў трапічных і ўмераных зонах; трапляецца на поўдні Беларусі; вырошчваецца як дэкаратыўная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Пустапо́ле, пустаполіца ’няўдобіца’ (ЛА, 2), пустаполя ’тс’ (воран., Сл. ПЗБ). Ад пусты ’неўрадлівы, пусты’ (< *pustь ’тс’) і поле; кампазіту, вядомаму на паўднёвым захадзе Беларусі, адпавядае на поўдніпустое поле ’тс’ (там жа), відавочна, старажытныя аграрныя тэрміны, параўн. беласт.прастаполе, ваўк.прастаполь ’няўгноеная глеба’, адзначанас ў Статуце ВКЛ (Ластоўскі, Выбр. тв., 391); серб.-харв.пустопоље, пустопољина ’пустка’. Семантычны паралелізм гл. у рус.дыял.пустокваша/простокваша ’кіслае малако’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́ўдзеньIм.геагр. Süden m -s; Süd m -(e)s;
на по́ўдні im Süden;
на по́ўдзень ge(ge)n Süden, nach Süden; sǘdwärts;
на по́ўдзень адчаго-н. südlich von (D);
з по́ўдня von Süden(her), aus dem Süden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
кізі́л
(цюрк. kizil = чырвоны)
невялікае дрэва або куст сям. кізілавых, пашыраныя на поўдні Еўропы, у гарах Азіі, Паўн. Амерыцы, а таксама цёмна-чырвоны кіслы і даўкі плод гэтай расліны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
курку́ма
(н.-лац. curcuma, ад ар. kurkum)
травяністая расліна сям. імбірных, пашыраная ў Індыі і на поўдні Кітая, з карэння якой здабываюць жоўтую фарбу; выкарыстоўваецца як харчовая і лекавая.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тамбуры́н
(фр. tambourin, іт. tamburino)
1) ударны народны музычны інструмент, пашыраны на поўдні Еўропы; разнавіднасць барабана;
2) даўні французскі народны танец;
3) музычны твор, які мае характар гэтага танца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
чэ́злы, ‑ая, ‑ае.
1. Які слаба расце, хілы (пра расліны). За рэчкаю слаўся голы куп’істы выган, на якім віднелася толькі некалькі чэзлых кусточкаў.Мележ.Неўзабаве пачалося балота, парослае чэзлымі бярозкамі ды лазняком.Ваданосаў.// З беднай расліннасцю. Жыццё красавала на Поўдні, а на Поўначы былі холад і пустэча, мёртвая зямля і чэзлая расліннасць.М. Стральцоў.
2. Хваравіты, слабы, кволы. У дзверы стукае вартаўніца — чэзлая, апранутая ў мужчынскі, да пят, кажух кабецінка — яна ўносіць запаленую лямпу.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́ўдзеньI (род. по́ўдня) м., в разн. знач. юг;
пту́шкі адлята́юць на п. — пти́цы улета́ют на юг;
на по́ўдні краі́ны — на ю́ге страны́
по́ўдзеньII (род. по́ўдня) м. по́лдень;
у п. — в по́лдень;
○ сапра́ўдны п. — астр.и́стинный по́лдень
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Раске́па ’расцяпа, някемлівы, рассеяны, няўважлівы чалавек’ (карэл., З нар. сл.; дзярж., Нар. сл.; Сл. рэг. лекс.). Непалаталізаваны варыянт да расцяпа, які, паводле Векслера (Гіст., 92), рэалізаваўся на поўдні Беларусі на месцы спалучэння sk у skʼ у пачатку і сярэдзіне слова. Пра сувязь з кеп ’дурань; блазан’ (гл.) спецыяльна Слаўскі, 2, 151. Сюды ж і раске́па ’раздвоены дышаль у вупражы валоў’ (Лексика Пол.), раске́паць ’зразумець, здагадацца’ (Жд. 2), магчыма, пад уплывам кепова́ць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
немезі́я
(н.-лац. nemesia)
травяністая расліна сям. залознікавых з моцнагалінастым сцяблом, лінейным лісцем і аранжавымі, жоўтымі, ружовымі або чырвонымі кветкамі ў суквеццях, пашыраная пераважна на поўдні Афрыкі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)