эмпіры́я
(гр. empeiria = вопыт)
1) чалавечы вопыт, успрыманне знешняга свету органамі пачуццяў, 2) назіранне ў натуральных умовах у адрозненне ад эксперыменту.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мерыдыя́н, ‑а, м.
У геаграфіі — уяўная лінія, якая, праходзячы па паверхні Зямлі, злучае абодва полюсы і перасякае экватар пад прамым вуглом.
•••
Магнітны мерыдыян — вертыкальная плоскасць, якая праходзіць праз магнітную вось стрэлкі ў дадзеным месцы зямной прасторы.
Нябесны мерыдыян — вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз полюсы свету і зеніт, адкуль вядзецца назіранне.
[Ад лац. meridianus — паўдзённы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгля́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыглядаць — прыгледзець; назіранне за кім‑н., догляд. Хіма пакінула дзяцей на прыгляд Кузьмы. Каваль. У кожным доме ляжалі без прыгляду каштоўныя рэчы. Мележ.
•••
На прыглядзе — так, каб можна было бачыць, назіраць. Усе жылі каля яе, на прыглядзе, хаты іх [дзяцей] стаялі амаль побач. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кантро́ль
(фр. controle)
1) праверка дзейнасці каго-н., чаго-н.; назіранне з мэтай праверкі;
2) установа, якая займаецца такой праверкай (напр. дзяржаўны к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
присма́тривание
1. нагляда́нне, -ння ср.; дагляда́нне, -ння ср.; сачэ́нне, -ння ср., назіра́нне, -ння ср.;
2. нагле́джванне, -ння ср., нагляда́нне, -ння ср.; см. присма́тривать;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сігна́льшчык, ‑а, ж.
1. Той, хто падае і прымае якія‑н. сігналы. Партызаны-сігнальшчыкі.. спецыяльна былі выстаўлены ўсцяж усёй седлавіны дарогі. М. Ткачоў. Пакуль калгаснікі запаўнялі бак рассявальнага апарата, лётчык праводзіў інструктаж сігнальшчыкаў. Стаховіч.
2. Матрос ці старшына, які вядзе назіранне за морам і паветранай прасторай і прымае і перадае сігналы. Дакладна працуе сігнальшчык — У мора выходзіць тральшчык. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АФАРЫ́ЗМ
(грэч. aphorismos),
трапнае выслоўе, якое ва ўстойлівай і лаканічнай форме перадае змястоўную і арыгінальную думку — жыццёвае назіранне, маральную сентэнцыю, разважанне і інш.: «Воля сонейку раўня» (Я.Купала), «Лес не сякуць языкамі» (К.Крапіва), «Чакаць тады спакойна можна, калі няма чаго чакаць» (А.Звонак). Афарызмы маюць канкрэтнага стваральніка (пісьменніка, вучонага і інш.), ужываюцца ў вуснай і пісьмовай мове для вобразнай характарыстыкі з’яў і падзей.
І.Л.Бурак.
т. 2, с. 127
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Перагля́ды, перагля́дзіны ’агледзіны’ (смарг., Сл. ПЗБ; ашм., Стан.) — з перагле́дзець ’разгледзець, абмеркаваць яшчэ раз’. Семантычна найбольш блізка стаіць рус. разан. гля́дать ’аглядаць каго-, што-небудзь дзеля азнаямлення, пераканання ў наяўнасці’. У выніку пераносу значэння ўзніклі перагля́ды, пірагля́дзіны ’паездка нявесты да жаніха’ (смарг., астрав., Сл. ПЗБ), як пярэзвы, перазоў. Падобныя да бел. перагляд зах.- і паўд.-слав. (польск. przegląd, чэш. přehled, н.-луж. рśeglěd ’перагляд, агляд’, серб.-харв. пре́глед ’агляд(анне)’, макед. преглед ’тс’, славен. preglèd ’агляд, праверка’) — новыя ўтварэнні, калькі з ням. Übersicht ’агляд, назіранне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
observation [ˌɒbzəˈveɪʃn] n.
1. назіра́нне, вывучэ́нне;
an observation tower назіра́льная вы́шка;
under observation пад назіра́ннем;
escape observation застава́цца незаўва́жаным, прахо́дзіць па-за назіра́ннем
2. (on/about) заўва́га, выка́званне;
make an observation on smth. рабі́ць заўва́гу нако́нт чаго́-н., заўважа́ць што-н.
3. назіра́льнасць, нагляда́льнасць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
bug2 [bʌg] v.
1. падслухо́ўваць з дапамо́гаю мікрафо́на; ве́сці тае́мнае назіра́нне з дапамо́гаю апарату́ры;
The room is bugged. Пакой праслухоўваецца.
2. infml дакуча́ць, назаля́ць, раздражня́ць, чапля́цца (да каго-н.);
Stop bugging me! Перастань дакучаць мне!
bug off [ˌbʌgˈɒf] phr. v. AmE, infml : Bug off! Адчапіся!
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)