дарагі́, -а́я, -о́е; даражэ́йшы.
1. Які каштуе многа грошай, высока цэніцца; проціл. танны.
Дарагая мэбля.
Дорага (прысл.) каштуе.
2. перан. Які звязаны з вялікімі намаганнямі, ахвярамі.
Дарагая перамога.
3. перан. Такі, якім даражаць, якога шануюць.
Нам дарагая памяць герояў.
Дарагая тая хатка, дзе радзіла мяне матка (прыказка).
4. Ласкавы, мілы, любімы.
Д. друг.
Пішы часцей, дарагая сяброўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зяме́лька, ‑і, ДМ ‑льцы, ж.
Разм. Нар.-паэт. Ласк. да зямля 1 (у 3, 5 знач.); зямліца. Зямелька — матка наша: і корміць, і поіць, і адзявае нас. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзіця́ і дзіцё, дзіця́ці, Т дзіцём і дзіцем, мн. дзе́ці, дзяце́й, н.
1. Малы хлопчык або дзяўчынка.
Дзеці дашкольнага ўзросту.
Д. не заплача — матка не здагадаецца (прыказка). Яшчэ зусім д.
2. перан., чаго. Пра чалавека, які набыў яркія рысы свайго асяроддзя і часу.
Д. свайго веку.
Д. вуліцы.
Д. прыроды.
|| ласк. дзіця́тка, -а, мн. -кі, -так, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гістэраскапі́я
(ад гр. hystera = матка + -скапія)
мед. метад абследавання ўнутранай поласці маткі пры дапамозе гістэраскопа.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
метрасалыпінгагра́фія
(ад гр. metra = матка + salpinks = труба + -графія)
метад рэнтгеналагічнага даследавання маткі і матачных труб.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
метры́т
(ад гр. metria = матка)
мед. запаленне мышачнай тканкі сценкі маткі, звычайна як вынік эндаметрыту.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Транавы́: транава́я маць ’матка, якая адкладвае чарву, з якой выводзяцца трутні’ (паст., Сл. ПЗБ). З літ. tranìnė mótina ’тс’ (Грынавяцкене, там жа, 5, 115).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Матня́ 1, мотня ’сярэдняя частка невада, куль’ (Маш., Тарн.; хойн., Мат. Гом.; нараўл. З нар. сл.), ма́тня ’тс’ (Федар. 6), матня́ ’задняя частка рыбалоўнай снасці ў выглядзе доўгага мяшка’ (лід., Сл. ПЗБ), ’карма ў невадзе’ (ТС), (перан.) ’пастка’ (КТС, Дунін–Марцінкевіч). Укр. матня́ ’сярэдняя паглыбленая частка невада’, рус. пск. мотня́ ’частка рыбалоўнай снасці’. Паводле Фасмера (2, 582), да мата́цца. Магчыма, аднак, дапусціць у якасці крыніцы лексему матка 1, як месца, адкуль што-небудзь выходзіць. Параўн. рус. с.-урал. ма́точка ’цэнтральная частка невада’, арханг., пск., цвяр., смал., урал. ма́тка ’матня невада’. Гл. таксама матня́ 4.
Матня́ 2 ’стрыжнёвы корань пня’ (жлоб., Мат. Гом.). Да ма́тка 2. Суфікс ‑ня мог узнікнуць у выніку кантамінацыі лексем матка пня.
Матня́ 3, пін. матні̂э́ ’куль саломы для страхі’ (Працы 1), бяроз. ма́тня (Нар. сл.). Да ма́та (гл.).
Матня́ 4, мотня́ ’крэсла, устаўка ў штанах’ (добр., Мат. Гом.; Нар. Гом., ТС). Укр. матня́, рус. мотня́. Да мата́ць, мата́цца. Параўн., аднак, матня 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
buff2 [bʌf] n.
1. жаўтава́та-кары́чневы ко́лер
2. жаўтава́та-кары́чневая ску́ра (звыч. вырабленая з буйвала)
♦
in the buff infml галышо́м, у чым ма́тка нарадзі́ла
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ма́тачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм.
1. Памянш.-ласк. да матка (у 1 знач.).
2. Разм. Самка некаторых жывёл і птушак.
3. у знач. выкл. Ужываецца пры перадачы здзіўлення, спалоху.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)