папераганя́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
Перагнаць усіх, многіх або ўсё, многае. Папераганяць коней на другую пашу. Папераганяць лодкі на другі бок ракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Каноэ 3/47, 48; 5/383, гл. Лодкі
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Спол ‘чарпак для вылівання вады з лодкі’, спо́лік ‘тс’ (ТС; жытк., Нар. словатв.; Мат.), укр. шпол ‘шуфель, драўляны чарпак для вылівання вады з лодкі’, шпо́ла ‘шуфлік’, польск. spółek, spółka ‘шуфлік, драўляная лапатка для вылівання вады з лодкі’, spułek ‘тс’, каш. spȯłk, špȯl ‘тс’, серб.-харв. дыял. ìspol, ìspō, ìspolac ‘тс’, балг. дыял. и́зпол, ‘тс’, макед. и́спо́л ‘тс’. Прасл. *jьspolъ, варыянт *jьspola ‘драўляная лапатка, шуфлік’ ад дзеяслова *polti ‘прыводзіць у рух, махаць чым-небудзь, падкідваць нешта’, з якога ў выніку спецыялізацыі развіліся значэнні ‘ачышчаць збожжа, правейваць’ (гл. палаць) і ‘выплюхваць, выліваць ваду з чаўна, лодкі’, што дае падставы для рэканструкцыі дзеяслова *jьz‑polti ‘тс’ (Міклашыч, 259; Скок, 2, 594–595; Борысь, Etymologie, 552–557).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даа́тамны, ‑ая, ‑ае.
Які быў, існаваў да выкарыстання атамнай энергіі. Самыя лепшыя даатамныя падводныя лодкі мелі максімальную хуткасць пад вадой 25–27 кіламетраў у гадзіну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
углядзе́цца, угляджуся, углядзішся, углядзіцца; углядзімся, угледзіцеся; зак.
Уважліва гледзячы, прыглядаючыся, пастарацца ўбачыць, разглядзець каго‑, што‑н. Нахіліўшыся з лодкі, я спрабую углядзецца ў ваду. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ланжэро́н
(фр. longeron)
асноўны сілавы элемент у раме аўтамабіля, уздоўж корпуса самалёта, лодкі, трактара і іншых машын, які надае ім трываласць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нахіну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Абл. Нахіліцца. [Рыма] баялася нахінуцца з лодкі, каб лодка не перавярнулася і не паляцеў на дно ракі дарагі груз. Васілеўская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перыско́п, ‑а, м.
Аптычны прыбор для назірання за чым‑н. з закрытага месца. Падводнай лодкі перыскоп На ўсходзе з-пад хваляў вынырнуў і знік назад. Аўрамчык.
[Ад грэч. periskopéō — гляджу вакол.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вавёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Звярок роду млекакормячых атрада грызуноў, які жыве ў дуплах дрэў. Даўгахвостая вавёрка, відаць, нечым напалоханая, рыжай маланкай узлятае ўгору па карабатай кары дуба. Паслядовіч. // Футра, шкурка гэтага звярка. На румах ворагаў чакаюць дзяды памяркоўныя нашы; Трэба сабраць ім даніну: ад лодкі — два локці тканіны; Ад лодкі — па белай вавёрцы, і потым плыві сабе з богам... Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Боці (мн.) ’рабро ў лодкі’ (КЭС, бых.). Можна параўнаць з укр. бо́тя частка борта лодкі’ (да геаграфіі параўн. Краўчук, ВЯ, 1968, 4, 128). Але этымалогія слова застаецца цёмнай. Рудніцкі (184) лічыць яго няясным і мяркуе пра дэфармацыю слова борт. Няпэўна. Можа, ёсць сувязь з рус. бо́тник, ботня́, бот ’выдаўбаная з дрэва лодка’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)