зваротны ферментатыўны працэс расшчаплення глюказідных сувязей некаторых біялагічна важных злучэнняў (крухмалу, глікагену, цукрозы, нуклеазідаў) пры дапамозе неарганічнага фасфату.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
обра́тный адваро́тны; зваро́тны;
обра́тный путь даро́га наза́д, зваро́тная даро́га;
обра́тная сторона́ адваро́тны бо́к;
обра́тный смысл адваро́тны сэнс;
обра́тный биле́тж.-д.зваро́тны біле́т, біле́т для прае́зду туды́ і наза́д;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тыф, ‑у, м.
Агульная назва некаторых вострых інфекцыйных захворванняў: брушнога тыфу, зваротнага тыфу, сыпнога тыфу і паратыфу.
•••
Брушны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне, якое выклікаецца пранікненнем у кішэчнік яго ўзбуджальнікаў.
Зваротны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне з характэрнымі ліхаманкавымі прыступамі, якія перыядычна паўтараюцца.
Сыпны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне, якое суправаджаецца з’яўленнем на ўсім целе хворага сыпу ў выглядзе ружовых і пурпуровых плям.
[Ад грэч. týphos — зацямненне свядомасці.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́драс, -а, мн. -ы́, -о́ў м.
1. Надпіс на паштовым адпраўленні, які называе атрымальніка і месца назначэння.
Дакладны а. на пасылцы.
Зваротны а. — гэта адрас адпраўшчыка.
2. Месцазнаходжанне, месцажыхарства, а таксама абазначэнне, назва месцазнаходжання, месцажыхарства.
Службовы а.
Пісаць на а.
3. Пісьмовае прывітанне ў гонар якой-н. урачыстай падзеі, юбілею.
Віншавальны а.
|| прым.а́драсны, -ая, -ае.
○
Адрасны стол — установа, якая рэгіструе асоб, што жывуць у пэўнай мясцовасці, і выдае даведкі пра іх месцажыхарства.
Адрасная кніга — кніга са спісам адрасоў асоб і ўстаноў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
rǘckwärtig
a
1) за́дні; зваро́тны
2) вайск. тылавы́;
~e Díenste слу́жба ты́лу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ста́віццазваротны дзеяслоў да ставіць (гл.) ‘паўставаць, настройвацца супраць каго-небудзь’, ‘цягнуцца, старацца зраўняцца ў частаванні з багатымі’ (Нас.). Другое значэнне з польск.stawiać się ‘трымаць сябе задзірліва, абуральна; казырацца, задавацца’, stawiać się na równi ‘ставіць сябе нароўні з кім-небудзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фосфарыла́зы
(ад фосфар)
ферменты, якія каталізуюць расшчапленні і зваротны сінтэз гліказідных сувязей асобных біялагічна важных злучэнняў (глікагену, крухмалу і інш.); выконваюць важную ролю ў вугляводным абмене.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
а́драс, ‑а, м.
1. Надпіс на паштовым адпраўленні, у якім указваецца месцазнаходжанне атрымальніка. Сяргей прачытаў надпіс на некалькіх старых канвертах. На ўсіх — адзін адрас: дэпутату Вярхоўнага Савета.Шамякін.// Указанне месцазнаходжання каго‑, чаго‑н. Прамчала віхрам конніца І знікла ў шызай далі. Дзяўчаты непакояцца, Што адрасоў не далі.Гаўрусёў.
2. Пісьмовае прывітанне ў гонар якой‑н. урачыстай падзеі, звычайна юбілею. Паднесці прывітальны адрас.
•••
Зваротны адрас — адрас адпраўшчыка.
[Фр. adresse.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вінаваціць ’абвінавачваць, лічыць вінаватым’ (КТС, БРС, Гарэц., Шат., Мядзв., Яруш., Касп.), вінуваціць, вінаваціць ’тс’ (Бяльк.). Укр.винува́тити, винова́тити ’тс’, рус.винова́тить ’абвінавачваць’. Утворана ад вінаваты (гл.). Сюды ж зваротны дзеяслоў вінаваціцца ’рабіцца вінаватым, даўжніком’ (Нас.); ’апраўдвацца, дакараць сябе, адчуваючы віну, каяцца’ (КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сябе́, ДМ сабе́, Т сабо́й (сабо́ю), займ.зваротны.
Указвае на адносіны дзеяння да таго, хто яго ўтварае (дзейніка), адпавядаючы па сэнсе асабовым займеннікам любой асобы і ліку.
Расказаць пра с.
Паставіць сабе многа задач.
Размеркаваць паміж сабою.
Думаць пра с.
◊
Выйсці з сябе — раззлавацца.
Замкнуцца ў сабе — адасобіцца ад іншых.
Не па сабекаму (разм.) — няёмка (пра стан збянтэжанасці, разгубленасці і пад.).
Па сабе (разм.) — па сваім гусце.
Сам не ў сабе (разм.) — пра таго, хто страціў душэўны спакой.
У сябехто (разм.) — у сваім доме, пакоі і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)