Жале́за 1 Рус. желе́зо, укр. залі́зо, польск. żelazo, чэш., славац., в.-луж. železo, н.-луж. zelezo, палаб. zilʼozü, балг. желязо, макед. железо, серб.-харв. жѐлезо, славен. želę́zo ’тс’. Ст.-слав., ст.-рус. желѣзо ’тс’. Літ. geležìs, лат. dzèlz(i)s ’тс’, ст.-грэч. χαλκός ’медзь’. Покарны (1, 435) дае праформу *ghel(ē̆)ĝh‑. Паводле Трубачова (ВСЯ, 2, 1957, 31–34), які адкідвае думку некаторых папярэднікаў (Мейе, Общеслав., 408) пра запазычаны характар слова, яно звязваецца са словамі, што абазначалі камяні, косці (перанос па падобнасці і функцыі): польск. głaz, рус. глаз ’каменьчык’ > ’вока’, ст.-слав. желы, бел. жаўлак (гл.), грэч. χέλῦς ’чарапаха’, галава (гл.). Тады выдзяляецца і.-е. корань *ghel‑ ’камень’. Улічваючы польск. żeliwo ’чыгун’, ‑z‑о (< *‑gʼh‑) мае суфіксальны характар (Шанскі, 1, Ж, 281). Гл. яшчэ Фасмер, 2, 42–43; Траўтман, 83; БЕР, 535 (дзе этымалогія Трубачова кваліфікуецца як няпэўная).
Жале́за 2 ’жалезная рэч’ (у тым ліку ’свяцільня’) (Сл. паўн.-зах.). Пераноснае, паводле матэрыялу, ад жале́за 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прикла́дываться
1. (приближать к чему-л. ухо, глаз и т. п.) прыклада́ць, прыкла́дваць (што);
2. (целовать) цалава́ць (каго, што);
3. (нацеливаться) нацэ́львацца;
4. (выпивать) прыкла́двацца;
5. страд. прыклада́цца, прыкла́двацца; дадава́цца; см. прикла́дывать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бровь ж. брыво́, -ва́ ср., мн. бро́вы, -ваў;
◊
не в бровь, а в глаз погов. не ў брыво́, а ў во́ка;
он и бровью не повёл ён і брыво́м не варухну́ў;
хму́рить брови насу́пліваць бро́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ante tubam trepidas
Дрыжыш яшчэ да гука трубы.
Дрожишь ещё до звука трубы.
бел. Баязліваму адзін пень за тры ваўкі здаўся. Баязліваму адзін корч ‒ мядзведзь.
рус. У страха глаза велики. Трясётся как лист на осине. Трусливому зайке и пенёк волк.
фр. Trembler comme une feuille (Дрожать как листок).
англ. To be afraid of one’s own snadow (Бояться своей тени). Foolish fear doubles danger (Глупый страх удваивает опасность).
нем. Die Furcht hat tausend Augen (У страха тысяча глаз).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пти́чий птушы́ны;
пти́чье гнездо́ птушы́нае гняздо́;
пти́чий двор пту́шнік, птушы́ны двор;
пти́чий база́р птушы́ны база́р;
пти́чий глаз птушы́нае во́ка;
◊
пти́чье молоко́ шутл. птушы́нае малако́;
с пти́чьего полёта з птушы́нага палёту;
на пти́чьих права́х на птушы́ных права́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адво́д м.
1. (род. адво́ду) отво́д; уво́д;
2. (род. адво́ду) отво́д, отклоне́ние ср.;
3. (род. адво́ду) отво́д, отвраще́ние ср.;
4. (род. адво́ду) отво́д, предоставле́ние ср.;
5. (род. адво́да) (ответвление) отво́д;
◊ для ~ду вачэ́й — для отво́да глаз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прэч
1. нареч. (в сторону) прочь;
ён шпа́рка пайшо́ў п. ад мяне́ — он бы́стро пошёл прочь от меня́;
2. межд. прочь, доло́й; вон;
п. з вачэ́й маі́х! — прочь (доло́й) с глаз мои́х!;
◊ ру́кі п.! — ру́ки прочь!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разя́віцца сов.
1. разг. раскры́ться, рази́нуться;
2. перен., прост. заора́ть;
р. на каго́-не́будзь — заора́ть на кого́-л.;
3. перен., прост. (смотреть, не сводя глаз) уста́виться;
чаго́ ты разя́віўся на мяне́? — чего́ ты уста́вился на меня́?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засло́на ж.
1. (что-л. заслоняющее) заве́са, пелена́;
дымава́я з. — воен. дымова́я заве́са;
з. тума́ну — пелена́ тума́на;
2. театр. за́навес м.;
○ агнява́я з. — огнева́я заве́са;
◊ з. з вачэ́й упа́ла — пелена́ с глаз упа́ла;
прыўзня́ць ~ну — приоткры́ть за́навес
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
возведе́ние ср.
1. (здания) будава́нне, -ння ср., будо́ўля, -лі ж.; пабудо́ва, -вы ж.; узвядзе́нне, -ння ср.;
2. (глаз, рук и т. п.) узніма́нне, -ння ср., падыма́нне, -ння ср.;
3. в др. знач. узвядзе́нне, -ння ср.; см. возводи́ть 1, 2, 4, 5;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)