1. (у тэрміналагічным значэнні С вялікае). Цэнтральнае нябеснае цела Сонечнай сістэмы, якое з’яўляецца гіганцкім вогненным шарам, што вылучае святло і цяпло.
Вярчэнне Зямлі вакол Сонца.
2. Святло, цяпло, якое вылучаецца гэтым свяцілам.
Травы нельга сушыць на сонцы.
У пакой не даходзіць с.
3.перан., чаго. Тое, што з’яўляецца крыніцай жыцця, шчасця каго-, чаго-н.
С. свабоды.
С. праўды.
◊
Да сонца — да ўсходу сонца, вельмі рана падняцца.
Месца пад сонцам — права на існаванне.
Па сонцы — арыентуючыся на сонца, вызначаючы час па месцазнаходжанні сонца.
|| ласк.со́нейка, -а, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым.со́нечны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шпі́ндэль
(ням. Spindel)
1) вал металарэзнага станка, які перадае вярчэнне інструменту або загатоўцы дэталі;
2) верацяно ў прадзільнай машыне;
3) вось якога-н. механізма, прыстасавання (катушкі, суднавага шпіля і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГАЛО́ЎНАЯ ПЕРАДА́ЧА,
механізм трансмісіі аўтамабіляў і інш. самаходных машын (трактароў, камбайнаў), які перадае вярчальны момант ад рухавіка на паўвосі і павялічвае цягавае намаганне на вядучых колах.
Уяўляе сабой зубчастую перадачу, адзінарную, у якой вярчэнне перадаецца з малога канічнага зубчастага кола на большае канічнае, або двайную — з малога канічнага зубчастага кола на большае канічнае і далей з малога цыліндрычнага на большае цыліндрычнае. Двухступеньчатая галоўная перадача складаецца з дзвюх перадач з рознымі перадатачнымі суадносінамі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
піруэ́т
(фр. pirouette)
1) поўны кругавы паварот усім целам на наску адной нагі ў танцы;
2) хуткае вярчэнне цела вакол вертыкальнай восі ў фігурным катанні на каньках;
3) паварот каня на задніх нагах пры верхавой яздзе.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
рагу́лька, ‑і, ДМ ‑льцы; Рмн. ‑лек; ж.
1.Разм.Памянш.да рагуля (у 1 знач.); невялікая рагуля (у 1 знач.). Другое вогнішча Коля Булкін расклаў для кухараў, паставіў рагулькі, на іх павесілі кацялкі.Жычка.
2.Памянш.-ласк.да рагуля (у 2 знач.). — Хутка на пашу пойдзеце, рагулькі, — прамовіла Таццяна, быццам каровы маглі разумець яе.Марціновіч.
3.Спец. Прыстасаванне ў прадзільных машынах, якое дае ніцям вярчэнне і накіроўвае іх на шпульку.
4.толькімн. (рагу́лькі, ‑лек). Род аднагадовых і шматгадовых травяністых раслін сямейства казяльцовых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піруэ́т
(фр. pirouette)
1) поўны кругавы паварот усім целам на наску адной нагі (у танцы);
2) хуткае вярчэнне цела вакол вертыкальнай восі ў фігурным катанні на каньках;
3) паварот каня на задніх нагах пры верхавой яздзе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
по́люс, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Адзін з двух пунктаў перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй, а таксама мясцовасць вакол гэтых пунктаў.
Паўночны п.
2. Адзін з двух супрацьлеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (спец.).
Дадатны, адмоўны п.
3.перан. Што-н. зусім супрацьлеглае чаму-н. іншаму (кніжн.).
Гэтыя характары — два полюсы.
○
Полюсы свету (спец.) — пункты перасячэння нябеснай сферы т.зв. воссю свету, вакол якой адбываецца сутачнае вярчэнне гэтай сферы.
Паўночны і Паўднёвы полюсы свету.
Полюсы холаду (спец.) — вобласці найбольш нізкіх зімовых тэмператур на зямной паверхні.
Магнітныя полюсы Зямлі (спец.) — пункты на зямной паверхні, у якіх магнітная стрэлка з гарызантальнай воссю вярчэння прымае вертыкальнае становішча.
|| прым.по́люсны, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. ток.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спірыты́зм
(фр. spiritisme, ад лац. spiritus = душа, дух)
містычная вера ў замагільнае жыццё душ памерлых і ў магчымасць зносін з імі, а таксама ўяўныя зносіны з душамі памерлых пры дапамозе розных прыёмаў (вярчэнне сталоў, сподачкаў і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Dreh
m -s, -e i -s
1) кручэ́нне, вярчэ́нне; паваро́т
2) махіна́цыя
er hat den (ríchtigen) ~ heráus — разм. ён разбіра́ецца ў гэ́тай спра́ве, ён у гэ́тай спра́ве ма́йстар
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
obieg, ~u
м.
1.вярчэнне; кругабег;
obieg planet dookoła Słońca — вярчэнне планет вакол Сонца;
2. абарот; абарачэнне;
być w ~u — быць у абароце;
wyjść z ~u — выйсці з абароту;
obieg pieniężny — грашовы абарот;
obieg handlowy — гандлёвы абарот;
obieg towarowy — таварнае абарачэнне;
wprowadzić do ~u (pieniądze) — пусціць y абарот (абарачэнне) грошы; obieg krwi фізіял. кровазварот
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)