фамо́з
(ад н.-лац. phoma = назва паразітычнага грыба)
хвароба раслін, якая выклікаецца грыбам фома; паражае капусту, буракі, моркву, кроп, вінаградную лазу і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пасашчы́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Сашчыкнуць усё, многае. А-а, ды гэта ж зусім не дзік, а іхні стары гусак, што летась залез у гарод і пасашчыкваў усе буракі. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расама́ты ’лахматы, касматы, калматы’, ’з мноствам каранёў (пра буракі, моркву)’ (Янк. 3.), ’лахматы’ (Мат. Гом.). Прыметнік ад раса́ 2 (гл.) з суфіксам ‑ма‑, параўн. таўсматы (ад то́ўсты), гл. У аснове семантыкі прызнак ’махрыстасць, растрапанасць’. Параўн. балг. дыял. реса́т ’з абтрапанымі краямі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ру́нклі ’кармавыя буракі’ (Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (LKK, 30, 116), з літ. ruñkeliai ’тс’; для рус.прыбалт. ру́нкаль, ру́нкуль ’бурак’, што з ням. Runkel ’тс’, мяркуецца пасрэдніцтва лат. riñkulis, runkuls ’тс’, гл. Лаўчутэ, Балтызмы, 129; Анікін, Опыт, 269.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ква́сіць, квашу, квасіш, квасіць; незак., што.
1. Даводзіць да стану браджэння, скісання. Квасіць малако. // Нарыхтоўваць у запас такім чынам. Квасіць капусту. Квасіць буракі.
2. Спец. Апрацоўваць шнуры, футра спецыяльным хлебным растворам. Квасіць аўчыны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наскрэ́бці, -рабу́, -рабе́ш, -рабе́; -рабём, -рабяце́, -рабу́ць; -ро́б, -рэ́бла і -рабла́, -рэ́бла і -рабло́; -рабі́; -рэ́бены; зак., чаго.
1. Скрабучы, сабраць або набраць нейкую колькасць чаго-н.
Н. мукі.
2. Начысціць, скрабучы (пра моркву, буракі і пад.).
Н. бульбы на вячэру.
3. перан. 3 цяжкасцю сабраць, набраць (разм.).
Н. грошай.
|| незак. наскраба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цукро́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да цукру, з’яўляецца цукрам. Цукровая пудра. // Прыгатаваны з цукру або з цукрам. Цукровы сіроп. Цукровае пячэнне. // Які мае адносіны да вытворчасці цукру. Цукровая прамысловасць. Цукровы завод.
2. Які змяшчае ў сабе цукар; які выкарыстоўваецца для атрымання цукру. Цукровы гарох. Цукровая кукуруза.
3. перан. Які прыносіць асалоду, вельмі прыемны; залішне далікатны, саладжавы. — Эт, — кажа Лявоніха цукровым голасам, — жыву-гадуюся. Бядуля.
•••
Цукровая хвароба гл. хвароба.
Цукровы дыябет гл. дыябет.
Цукровы трыснёг гл. трыснёг.
Цукровыя буракі гл. буракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працаёмкі, ‑ая, ‑ае.
Які патрабуе вялікай затраты працы. — А сто гектараў ільну.. хто будзе даглядаць? — запярэчыла Марына Міхайлаўна. — Вы ведаеце, якая гэта працаёмкая культура! Паслядовіч. А буракі — культура працаёмкая, яна патрабуе дакладнай і маруднай апрацоўкі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
густы́, -а́я, -о́е.
1. Які складаецца з мноства аднародных прадметаў, размешчаных блізка адзін каля аднаго.
Г. бярэзнік.
Густое жыта.
Буракі растуць густа (прысл.).
2. Не вадкі, з аслабленай цякучасцю, насычаны.
Густая смятана.
3. Шчыльны, малапранікальны для зроку, святла.
Г. туман.
Густыя воблакі.
4. Пра голас: паўнагучны.
Г. бас.
|| наз. густата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. і гушчыня́, -і́, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прапало́ць сов., в разн. знач. прополо́ть;
п. гра́ды — прополо́ть гря́ды;
п. буракі́ — прополо́ть свёклу;
~ло́ў усю́ ра́ніцу — прополо́л всё у́тро
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)