недаказа́ць, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак., што і чаго.
Выказаць не да канца, недагаварыць. Ніна падсунулася бліжэй да машыны, крутнула ручку, і тое, што недаказала яна, рашучаю скорагаворкаю дагаварыла за яе машына. Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбу́ркацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Пачаць моцна і доўга буркаць. [Васіль:] — Я дастаў папяросу і вырашыў лепш памаўчаць. Ды тут на Вабрука найшла, як гавораць, хвіліна, — разбуркаўся, нібы пасмялеўшы бліжэй каля дому. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уні́клівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць уніклівага. А дзяўчаты, калі ён [малады чалавек] праходзіў, глядзелі наўздагон ва ўсе вочы, забыўшыся на сарамяжлівасць і стрыманасць, забыўшыся нават на спрадвечную жаночую ўніклівасць, якая бліжэй за ўсё да какецтва. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беркін ’назва расліны Meliotus albus L. і інш.’ Гл. барку́н. Варыянт беркін запазычаны з адной з цюрк. форм. З цюрк. слоў, якія прыводзіць Мяркулава, Очерки, 87, бліжэй ад іншых да бел. формы стаіць караім. біркін ’быць запырсканым’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
да́льшы, ‑ая, ‑ае.
Абл. Дальні, далейшы. Галасы выйшлі з суседняга пакоя і паціхлі недзе ў дальшых пакоях. Мурашка. Дымаўцы спыніліся ў пракосах, глядзелі, меркавалі, — што гэта мае значыць? Дальшыя падыходзілі бліжэй да пярэдніх. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Пасшыме́чваць, драг. посшымэчуваты ’паскідваць, параскідаць’ (Клім.). Генетычна да шамацець ’шумець, шапацець’, але семантыкай бліжэй да рус. кур., дан. шемотну́ться ’кінуцца’. Паходзіць з аргатычнай прыстаўкі ше‑ і метать ’кідаць’ (Гараеў, 421; Фасмер, WuS, 3, 200; ён жа, 3, 427).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
звярэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
Станавіцца зверам (у 2 знач.); даходзіць да шаленства. Чым бліжэй падступаў фронт, тым больш звярэлі акупанты. Мележ. Войт з кожным ударам пугі ўсё болей звярэў, ахрып ад дзікай лаянкі. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ціхаво́ддзе, ‑я, н.
Месца на рацэ з павольным цячэннем; затока. Сеў, адну вуду закінуў далей, другую на ціхаводдзі бліжэй да берага і закурыў. Ляўданскі. — Калі ўзводзілі насып для чыгуначнага моста, — расказвае інжынер, — стварылася ціхаводдзе. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ліго́мы ’распешчаны’ (іўеў., Сцяшк. Сл.). Паводле ілюстрацыі бліжэй было б значэнне ’пераборлівы’. Па форме — дзеепрыметнік з суф. ‑ом‑ (як лакомы, ядомы). Да ляжаць (гл.). На значэнне, відавочна, уплывала лексема лігуміны ’ласункі, саладосці’ (Вешт.), якая з польск. legumina ’салодкая, мучная ежа’ і інкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прычт ’духавенства якой-небудзь царквы; клір’ (ТСБМ), ст.-бел. причтъ, причьтъ, причетъ, рус. причт, причет, причёт, укр. причет. З царк.-слав. причтъ, причьтъ, причетъ, дзе аддзеяслоўны назоўнік ад причисти ’прылічыць, уключыць’. Бліжэй да зыходнай формы ст.-бел. причтати ’прылічыць, спалучыць’ (Ст.-бел. лексікон).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)