Verbum

прыступі́цца, -уплю́ся, -у́пішся, -у́піцца; зак.

1. да каго-чаго. Наблізіцца, падысці блізка; звярнуцца да каго-н.

Па балоцістым беразе не п. да ракі.

Сёння да яго не п., такі злы.

2. да чаго. Тое, што і прыступіць (у 3 знач.).

|| незак. прыступа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

пу́та, -а, М пу́це, мн. -ы, пут, н.

1. Вяроўка, якой перавязваюць пярэднія ногі каню ў час пасьбы.

2. мн. Вяроўкі, рамяні і пад., якімі звязваюць рукі і ногі для пазбаўлення свабоды рухаў (уст.).

3. мн., перан. Тое, што пазбаўляе волі, прыгнятае.

Путы рабства.

пялёнка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

1. Прасцінка, у якую закручваюць і спавіваюць грудных дзяцей.

2. Суцэльны покрыў, тое, што завалаквае, зацягвае з усіх бакоў (кніжн.).

Пушыстая п. снегу.

П. туману.

◊

З пялёнак (разм.) — з ранняга дзяцінства.

|| прым. пялёначны, -ая, -ае.

п’янчу́га, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -чу́зе, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -чу́г (разм., пагард.).

Тое, што і п’яніца.

|| памянш.зніж. п’янчу́жка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -жцы, Т-ай (-аю), ж., мн. -і, -жак.

ра́на², ране́й, прысл.

1. Раніцай, уранні.

З вечара да рана (наз.).

2. Раннім часам; пра ранні час.

Прыехаць вельмі р.

3. Да ўстаноўленага або патрэбнага часу.

Р. вярнуцца дадому.

Р. легчы спаць.

◊

Рана ці позна, рана-позна — калі-н. (пра тое, што абавязкова павінна здарыцца).

спаку́са, -ы, мн. -ы, -ку́с, ж.

1. Тое, што вельмі вабіць чалавека, спакушае, выклікае неадольнае жаданне, цягу да чаго-н.

Не паддавацца ніякім спакусам.

2. Схіленне да інтымнай блізкасці; прывабліванне.

Была яна не толькі чароўнай весялухай, але і зводніцай на спакусу.

|| прым. спаку́сны, -ая, -ае.

улажы́цца, улажу́ся, уло́жышся, уло́жыцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Умясціцца ў што-н.

Усе рэчы ўлажыліся ў чамадан.

2. перан. Тое, што і укласціся (у 3 знач.).

Дакладчык улажыўся ў гадзіну.

|| незак. уклада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і укла́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

учу́ць, -у́ю, -у́еш, -у́е; -у́й; -у́ты; зак., што і з дадан. (разм.).

1. Успрыняць слыхам, пачуць.

У. далёкую гамонку.

2. Улавіць, зразумець тое, што гавораць.

Прабач, я не ўсё ўчуў, што ты сказаў.

3. Улавіць нюхам, чуццём.

Звер учуў небяспеку.

У. добразычлівасць у голасе.

халада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. безас. Пра наступленне халадоў, паніжэнне тэмпературы паветра.

У кастрычніку стала х.

2. Тое, што і халадзець (у 2 знач.; разм.).

3. Пакутаваць ад холаду; мерзнуць (разм.).

У вайну і халадалі і галадалі.

|| зак. пахалада́ць, -а́е (да 1 знач.).

ціскі́, -о́ў.

1. Прыстасаванне для заціску і трымання прадмета пры яго апрацоўцы.

2. перан. Тое, што пазбаўляе свабоды дзеяння, ставіць у цяжкае, бязвыхаднае становішча.

◊

Узяць у ціскі —

1) прыгнятаючы, поўнасцю падпарадкаваць сабе;

2) пра двухбаковы ахоп войск праціўніка.

|| прым. ціско́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).