ту́мба

(ням. Tumbe, ад лац. tumba = магіла)

1) невысокі слупок каля дарогі або тратуара;

2) ніжняя частка пісьмовага стала ў выглядзе невялікай шафкі з шуфлядамі;

3) круглае збудаванне для наклейвання аб’яў, афіш.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

◎ Паруча́йнік 1 ’птушка атрада сеўцападобных з буравата-шэрай спінкай і белым брушком’. Рус. поручейник ’тс’. Этымалагічна тое ж, што і паручайнік 2. Семантыка празрыстая, таму што гэта птушка з атрада кулікоў, якія трымаюцца каля вады.

◎ Паруча́йнік 2 ’род шматгадовых травяністых раслін сямейства парасонавых з_ белымі кветкамі, сабранымі ў выглядзе складанага парасоніка’ (ТСБМ), ’расліна Sium L.’ (Кіс.), паручайніка ’расліна Catabrosa P. В.’ (Кіс.). Рус. поручейник ’расліна Sium L.’ Дэрыват з суф. ‑ік ад пару чайньКру чай, таму што гэтыя расліны растуць каля вады або ў вадзе. Параўн. славац. potočnik ’расліна Sium L.’, чэш. poiočnik ’расліна Berula’ (гл. Махэк, Jména rostl., 159).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трая́к ‘тры рублі’ (ТСБМ; шальч., Сл. ПЗБ), ‘манета ў тры грошы, або 1½ сярэбранай капейкі’ (Нас., Федар. 4, Шат., Касп., Эр., Нар. Гом.), ‘75 капеек’ (Растарг.), ‘тры капейкі’ (Байк. і Некр.); ‘бервяно ў тры сажні’ (Касп.), ‘вялікае бервяно’ (Жд. 3), ‘бервяно даўжынёй каля 6 м (на дошкі)’ (чэрв., Нар. лекс., Сл. ПЗБ); ‘мера дроў каля 3 вазоў’ (Мат. Гом.). Утварыліся ў выніку субстантывацыі зборнага лічэбніка троj‑е і суф. ‑ак (< прасл. *‑akъ) (Слаўскі, SP, 1, 89). Назвы манет адлюстроўваюць пералічэнне расійскіх грошай у старую грашовую сістэму пасля падзелу Рэчы Паспалітай паводле эквіваленту 1 капейка = 2 грошы (Станкевіч, Зб. тв. 2, 26).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Гі́ба ’мера палатна па даўжыні асновы ад аднаго вугла сцяны да другога, каля 4–6 метраў’, гіба́ ’тс’ (Сцяц.), гі́ба (Сл. паўн.-зах., Шатал.). Да гіба́ць ’гнуць’ (гл.). Параўн. таксама гіба́ті ’складаць палатно гармонікам (пры адбельванні)’ (Сл. паўн.-зах.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Паўпе́ч (швянч.), паўпечак (паст.) ’лаўка каля печы’ (Сл. ПЗБ). З папеч, папечак, якія з бел. прыпеч, прыпечак, пад уплывам балтыйскіх моў, параўн. літ. ра‑ (дзеяслоўны прэфікс) адпавядае таксама бел. прэфіксу пры‑: padidinti, pakelti ’дадаць, прыбавіць’, padeginti ’прыпячы’ і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

koło

I koł|o

н.

1. круг, кола;

~o ratunkowe — выратавальны круг;

~o sterowe — рулявое (стырнавое) кола;

~o zębate тэх. зубчастае кола;

~o zapasowe — запасное кола;

2. кола; сфера;

~o rodzinne — сямейнае кола;

~a miarodajne — паінфармаваныя колы;

~a rządowe — урадавыя колы;

3. арганізацыя;

~o młodzieżowe — маладзёжная арганізацыя;

~o biegunowe — геагр. палярны круг;

błędne ~o — зачараванае кола;

piąte ~o u wozu — апошняя спіца ў калясніцы;

fortuna ~em się toczy — шчасце зменлівае

II

1. каля, ля;

koło domu — каля хаты;

będę tam koło godziny — я буду там на працягу гадзіны (цягам гадзіны);

2. каля; прыблізна;

ma koło pięćdziesięciu lat — яму каля пяцідзесяці;

było ich koło dwudziestu tysięcy — іх было каля дваццаці тысяч

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вярба́, ‑ы; мн. вербы, ‑аў; ж.

Дрэвавая і кустовая расліна сямейства вярбовых з разложыстымі гнуткімі галінамі і вузкім лісцем. Абросшая вербамі, спакойна цякла рэчка каля самых хат. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

агаро́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Від лёгкай агароджы (звычайна каля дома). [Мартын:] — Дом.. [сыну] новы пабудаваў, ды не абы-які — з балкончыкам, з фігурнай агародкай. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

капаце́ць, ‑ціць; незак.

Разм. Ка́паць часта, буйнымі каплямі. Гразь настала каля ганку, З капяжа ўсё капаціць. Колас. Слёзы капацелі з красак і мачылі вымазаныя дзёгцем боты Базыля. Нікановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мыша́сты, ‑ая, ‑ае.

Такога колеру, як мыш; шэры. Паблізу ганка стаяў прывязаны да слупка ў плоце асядланы мышасты конь. Хадкевіч. Мышастая «Пабеда» ўжо стаяла каля ганка праўлення. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)