ры́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Абл. Кухонная чыгунная пасудзіна на ножках і з доўгай ручкай. Пасярэдзіне, у вялікай рынцы, дыміцца бульба. Лупсякоў. Снедалі. Бульба ў лупінах, падагрэтая ў рынцы ўчарашняя капуста, хлеб, як зямля, і халодныя аладкі, таксама ўчарашнія. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

турні́к, ‑а, м.

Гімнастычны снарад, які складаецца з перакладзіны, гарызантальна ўмацаванай на дзвюх стойках; перакладзіна. Да глыбокай восені Рыгор займаўся гімнастыкай на турніку, гантэлямі і абліваўся халоднай вадой. Рамановіч. Зямля падсохла, было цёпла, і хлопцы пасля ўрокаў галёкалі на школьным двары ля турніка. Навуменка.

[Ад фр. tourner — круціцца, вярцецца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шарпа́к, ‑у, м.

Абледзянелая скарынка на паверхні снегу. Уся зямля пакрылася ледзяным шарпаком. Гурскі. Сядзяць [цецерукі], спачываюць, пасля даюць нырца проста на снег; праклёўваюць лёгенькі шарпак, кешкаюцца, што куры ў пяску — рыхтуюць ямкі — пасля зашыюцца ў бачок пад самы снег і паснуць на ноч. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прачну́цца сов., прям., перен. просну́ться, пробуди́ться; очну́ться;

дзіця́ ~ну́лася ра́на — ребёнок просну́лся (пробуди́лся, очну́лся) ра́но;

зямля́ ~ну́лася — земля́ просну́лась (пробуди́лась);

ма́сы ~ну́ліся — ма́ссы просну́лись (пробуди́лись);

пачуццё ~ну́лася — чу́вство просну́лось (пробуди́лось)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БІРУНІ́ Абу Рэйхан Мухамед ібн Ахмед аль-Біруні

(4.10.973, Харэзм, Узбекістан — 13.12.1048?),

сярэднеазіяцкі вучоны-энцыклапедыст. Працы па гісторыі, матэматыцы, астраноміі («Канон Масуда», 1030), геаграфіі, тапаграфіі, фізіцы, медыцыне, геалогіі, мінералогіі і інш. Упершыню на Сярэднім Усходзе выказаў думку аб тым, што Зямля рухаецца вакол Сонца.

т. 3, с. 157

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

апаге́й

(гр. apogeion, ад аро = ад + ge = Зямля)

1) астр. пункт арбіты Месяца або штучнага спадарожніка, найбольш аддалены ад цэнтра Зямлі (проціл. перыгей);

2) перан. самая высокая ступень развіцця, росквіт чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

itself

[ɪtˈself]

pron.

1) сам, сама́, само́

The land itself is worth more — Сама́ зямля́ ва́ртая больш

2) зваро́тная фо́рма ад it

The horse hurt itself — Конь скале́чыўся

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

sun-baked

[ˈsʌnbeɪkt]

adj.

1) су́шаны на со́нцы

sun-baked pottery — су́шаныя на со́нцы ганча́рныя вы́рабы

2) сьцьвярдзе́лы, перасо́хлы на со́нцы

the sun-baked earth — вы́паленая со́нцам зямля́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Арцукі́ ’бульба адвараная’ (Сцяшк.). З ням. дыял. êrtšok ’бульба’, магчыма, праз літ. ė́rčiukas ’тс’ (слова ўжывалася ў XIX ст. — LKŽ). У нямецкім слове, напэўна, адлюстравалася ўзаемадзеянне з Artischocke ’артышок, якое дало другую частку, і Erde ’зямля’, адкуль першая частка. Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1972, 1, 83.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэрыто́рыя ‘абшар, працяг зямлі’ (ТСБМ, Пятр.). Можа разглядацца як адаптаваны тэрмін з мясцовай актавай лаціны ВКЛ, параўн. лац. territorium ‘абшар, прыналежны да нейкага горада, ваколіца горада; поле, маёмасць, уладанне; рэгіён’ (Жлутка). Магчыма, пазнейшае абноўленае запазычанне праз рус. территория з франц. territoire, англ. territory, што ўзыходяць да лац. terra ‘зямля’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)