Заваруха ’сумятня’. Рус. дыял. завару́ха ’гатунак кашы; цеста; закваска’; літар. ’сумятня’. Пашыранае ў рус. дыялектах значэнне ’гатунак кашы’ першаснае, ’сумятня’ пераноснае (параўн. заварыць кашу). Паколькі ў бел. фіксуецца другаснае значэнне, магчыма, што слова запазычана з рус. Пры замацаванні гэтага значэння трэба ўлічваць і перан. завіруха ’сумятня’, адзначанае ўжо Насовічам, якое магло кантамінавацца з заваруха. Заваруха ўтворана з суфіксам ‑уха ад дзеяслова завары́ць (завари́ть).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прытаро́мны (прыторо́мный), прыторо́нный ’стромкі, круты (бераг)’ (лун., Шатал.; ЛА, 2), сюды ж перан. прытаро́мны ’страшны, жудасны’, прытаро́мна, прыстаро́мно ’жудасна, жахліва, страшна’ (Скарбы). Няясна. Магчыма, з *прытаропны, параўн. таро́пно ’страшна’ (Скарбы), гл.; параўн. рус. о́торопь ’жах’. Магчыма, адпавядае стараж.-рус. притранъ ’страшны, жахлівы’ (адносна апошняга гл. ESJSt, 12, 719: pritranьnъ), што звязваецца з церці (гл.). Гл. таксама Даніловіч, Бел. дыял. фраз., 200–201.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рух ’перамяшчэнне’, перан. ’грамадская дзейнасць, масавыя выступленні’, ’рост, развіццё’, ’перамяшчэнне, рухавасць’, ’шум’ (Сл. ПЗБ), ’перамяшчэнне, рухавасць’ (ТС), ’перамяшчэнне’, ’трывога’ (Нас.). Борысь (Борысь, 526) тлумачыць прасл. дыял. *ruxъ ’рух’ як назву дзеяння ад вытворнага прасл. *rusti ’рыць, капаць, пераварочваць (напрыклад, зямлю)’ < *rušiti ’надаваць рух, піхаць, штурхаць, пераварочваць, звальваць’ (гл. рушыцца, рушыць). Паводле Фасмера (3, 524), наадварот — дзеяслоў рус. ру́шить выводзіцца ад рух.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Такава́цца ’згаворвацца, дамаўляцца’ (Ян.), токова́ць ’балбатаць, гаварыць, даказваць’ (ТС). Магчыма, да такава́ць (гл.), параўн. польск. tokować ’прывабліваць самку спевам і рухамі (пра птушак)’ і перан. ’балбатаць, плявузгаць’ (Варш. сл.); апошняе значэнне дае, відаць, падставы разглядаць рус. аргат. токова́ть ’такаваць, гаварыць без перапынку’ ў якасці паланізма (Віткоўскі, Słownik, 186), што цяжка давесці. Для зваротнага дзеяслова нельга выключыць магчымасць вывядзення з такаць 1, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
spíegeln
1.
vi (s) блішча́ць, зіхце́ць, адбіва́цца
2.
vt адлюстро́ўваць, (тс. перан.)
3.
(sich) адбіва́цца, адлюстро́ўвацца
(тс. перан.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
падкасі́ць, -кашу́, -ко́сіш, -ко́сіць; -ко́шаны; зак.
1. што. Падрэзаць касой.
П. траву.
2. перан., каго (што). Зваліць з ног.
Шалёная куля падкасіла партызана.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., каго (што). Адняць сілы, бадзёрасць.
Хвароба падкасіла старога.
|| незак. падко́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мі́сія, -і, мн. -і, -сій, ж.
1. Адказная роля, высокае прызначэнне каго-н.
Вялікая м. вучонага.
2. Пастаяннае дыпламатычнае прадстаўніцтва пры якой-н. дзяржаве на чале з пасланнікам.
3. Дыпламатычная дэлегацыя спецыяльнага прызначэння.
М. дружбы (перан.). М. добрай волі (перан.).
4. Місіянерская арганізацыя.
Папская м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
напру́жаны, -ая, -ае.
1. Які знаходзіцца ў стане напружання.
Напружаныя мускулы.
2. Які патрабуе затраты вялікіх сіл, увагі.
Напружаная праца.
Н. час.
3. перан. Складаны, цяжкі, які патрабуе ўрэгулявання.
Напружаныя міжнародныя адносіны.
4. перан. Які выражае напружанне, ненатуральны.
Н. шэпт.
|| наз. напру́жанасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гі́бкі, -ая, -ае.
1. Які лёгка гнецца і разгінаецца; пругкі.
Г. дубец.
2. перан. Багаты адценнямі, выразны (пра голас, характар і пад.).
Г. голас.
3. перан. Здольны ўмела і хутка рэагаваць на пэўныя ўмовы, абставіны, прызвычайвацца да іх.
Гібкая палітыка.
|| наз. гі́бкасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́рваць, -рву, -рвеш, -рве; -рві; -рваны; зак., каго-што.
Рэзкім рухам, рыўком выдаліць, дастаць, узяць.
В. пустазелле.
В. хворы зуб.
В. ліст са сшытка.
В. карандаш з рук.
В. прызнанне ў каго-н. (перан.: прымусіць прызнацца). В. перамогу (перан.).
|| незак. вырыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)