самацве́т, ‑а, М ‑цвеце, м.
Каштоўны або штучны камень з чыстым тонам афарбоўкі ці бясколерны, празрысты, з яркім бляскам. Уральскія самацветы. □ У сваім нацыянальным адзенні, у беласнежнай чалме, упрыгожанай дарагімі самацветамі, .. [магараджа] вылучаўся сярод масы гасцей у аднолькавых вячэрніх касцюмах. Лынькоў. / у вобразным ужыв. На разлапістых кедрачах мільёнамі самацветаў гарэлі сняжынкі. Лукша. Па ўсім зборніку [А. Пысіна «Твае далоні»] рассыпаны самацветы, залатыя зярняты сапраўднай паэзіі. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клопат, дакука, турбота; турбацыя, турбатня, марока, важданіна, важданне, вазня, мітрэнга, амбарас (разм.); рупесак, фатыга, небыт (абл.); камень (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
cobble
I [ˈkɑ:bəl]
v.t.
1) ла́дзіць, ла́таць, рамантава́ць
2) зьбіва́ць насьпе́х, рабі́ць абы-я́к
II [ˈkɑ:bəl]
1.
n.
1) ка́мень -я m., каме́ньне n., coll. для брукава́ньня
2) кава́лкі вуго́льля
2.
v.t.
брукава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вургу́ль ’цвёрды нарост пад скурай’ (мсцісл., З нар. сл.). Відаць, не можа разглядацца асобна ад варгу́ль ’нарост на дрэве’ (палес., Цыхун, вусн. паведамлю; як і паралельнае да яго балг. радоп. вьргу́л’ ’камяк зямлі ці невялікі моцны камень’, варгу́лʼка ’тс’ з’яўляецца хутчэй за ўсё самастойным аддзеяслоўным утварэннем, параўн. бурду́ль ’пухір’ і бурдзе́ць ’закісаць’, незафіксаваны дзеяслоў павінен быў бы мець форму *вурга́ць (гл. вурганіць) ’кідаць, штурхаць’ з характэрнай для назоўнікаў з такім значэннем суфіксацыяй.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плеть ж.
1. (кнут) бізу́н, -на́ м.;
2. (у растения) пле́ць, -ці ж.;
3. (лука, чеснока) вяно́к, -нка́ м.;
◊
плетью о́буха не перешибёшь посл. пу́гаю кава́дла не рассячэ́ш; страло́ю ка́мень не праб’е́ш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
шліфава́ць, ‑фую, ‑фуеш, ‑фуе; незак.
1. што. Апрацоўваць паверхню металу, шкла, драўніны і пад. абразіўнымі матэрыяламі, каб зрабіць яе гладкай, з дакладнымі памерамі, надаць ёй пэўную форму. Я лічыў у маленстве суседа багатым: Груд камення ляжаў у яго на двары. Кожны камень рукою ён мацаў шурпатай, Шліфаваў пад страхой ад зары да зары. Ляпёшкін. [Антон Максімавіч:] — Памятай, алмаз трэба доўга шліфаваць, каб ён стаў брыльянтам. Рамановіч. // Знішчаць якія‑н. няроўнасці, рабіць гладкай, роўнай, чыстай паверхню чаго‑н. у працэсе трэння. Скарбы мора збірала вякамі, шліфавала яго, як граніт, — Цудадзейны гарачы камень, Соль жыцця, соль зямлі — сільвініт. Хведаровіч.
2. перан.; каго-што. Удасканальваць, паляпшаць. Нарэшце падышоў час, калі трэба было першы свой «матэрыял» паказаць сакратару. [Максім] доўга і старанна працаваў, шліфаваў, намагаючыся, каб першы твор атрымаўся як мага лепшы. Машара. Жыццё шліфавала мяне і часам з надзвычайным болем зразала з мяне розныя лішнія, непатрэбныя каросты. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
база́льт
(п.-лац. basaltes, ад гр. basanos = пробны камень)
вулканічная горная парода цёмнага колеру, якая складаецца з плагіяклазу, аўгіту і часта алівіну; выкарыстоўваецца як матэрыял для будаўнічых і дарожных работ.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
я́шма
(тур. yešim, ад ар. yasm)
горная асадачная парода чырвонага, зялёнага, шэрага, белага або чорнага колеру, якая складаецца з дробных зерняў кварцу, выкарыстоўваецца як дэкаратыўны камень і ў мастацкіх вырабах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
каса
I (ка́са) ж., в разн. знач. ка́сса;
тэатра́льная к. — театра́льная ка́сса;
здаць ка́су — сдать ка́ссу;
набо́рная к. — набо́рная ка́сса;
○ к. ўзаемадапамо́гі — ка́сса взаимопо́мощи
II (каса́) ж. (заплетённые волосы) коса́
III (каса́) ж. коса́;
кляпа́ць касу́ — отбива́ть косу́;
◊ хоць касо́ю касі́ — хоть косо́й коси́;
найшла́ к. на ка́мень — погов. нашла́ коса́ на ка́мень
IV (каса́) ж., геогр. коса́
V (каса́) ж., анат., разг. селезёнка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
адвярну́ць сов.
1. отверну́ть; отвороти́ть;
а. твар — отверну́ть (отвороти́ть) лицо́;
2. отвороти́ть, отвали́ть;
а. ка́мень — отвороти́ть (отвали́ть) ка́мень;
а. скі́бу зямлі́ — отвороти́ть (отвали́ть) пласт земли́;
3. (в сторону) отверну́ть, сверну́ть;
а. машы́ну ўбок — отверну́ть маши́ну вбок;
аўто́бус ~ну́ў убо́к — авто́бус отверну́л (сверну́л) в сто́рону;
4. безл. разг. отвороти́ть;
мяне́ ~ну́ла ад яды́ — меня́ отвороти́ло от еды́;
5. (пасущихся животных) отверну́ть; отогна́ть;
◊ нос а. — прост. отвороти́ть нос (ры́ло)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)