gorący

gorąc|y

гарачы; спякотны;

~e lato — спякотнае лета;

~y czas (okres) — гарачы час (перыяд);

złapać na ~ym uczynku разм. у хапку злавіць; злавіць на месцы злачынства;

w ~ej wodzie kąpany перан. у гарачага папа хрышчаны; у гарачай вадзе купаны; гарачая галава

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

thin2 [θɪn] v.

1. рабі́ць то́нкім; рабі́цца то́нкім

2. завастра́ць, вастры́ць;

thin a pencil вастры́ць ало́вак

3. прарэ́джваць (пасевы)

4. радзе́ць, радчэ́ць;

a head thinned of hair галава́, яка́я лысе́е

5. скарача́ць; скарача́цца (па колькасці); пусце́ць, рабі́цца бязлю́дным;

The village thinned. Вёска апусцела.

6. разбаўля́ць; рассе́йвацца;

The fog is thinning. Туман падымаецца.

thin away [ˌθɪnəˈweɪ] phr. v. рабі́ць танчэ́йшым; рабі́цца танчэ́йшым; худзе́ць

thin down [ˌθɪnˈdaʊn] phr. v.

1. = thin away 2. скарача́ць; скарача́цца (пра колькасць);

The village thinned down. Вёска абязлюдзела.

3. разбаўля́ць;

thin down the paint разбаўля́ць фа́рбу

4. рабі́ць худы́м;

This diet will thin you down. На гэтай дыеце вы пахудзееце.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ба́яцца, ба́ецца; незак.

Зал. да баяць (у 1 знач.).

бая́цца, баю́ся, баі́шся, баі́цца; незак.

1. Адчуваць страх; апасацца каго‑, чаго‑н. [Спаткай:] — Сядзелі ў зямлянках, грызлі сухары і носа баяліся вытыркнуць. Навуменка. Жыў некалі адзін пан, ды такі злосны, што бяда: ніхто не мог яму дагадзіць. Усе яго баяліся, як чорта. Якімовіч. // Знаходзіцца ў стане трывогі. У Ванды закружылася галава. Яна баялася, каб не страціць прытомнасць. Мяжэвіч. // Непакоіцца за каго‑, што‑н. За Валодзіка.. [Змітрок] менш баяўся. Бажко. // Пазбягаць каго‑, чаго‑н. непрыемнага. Баяцца сустрэчы. □ [Мацей Кулеш:] — Воўкам ты жывеш, кума. Жывых людзей баяцца стала. Шамякін. // Не адважвацца на што‑н.; не хацець узяцца за якую‑н. справу; пасаваць перад цяжкасцямі. [Ігнась] баяўся зрабіць непрыемнае сябру сваімі словамі. Мурашка. На якую хвіліну ў хаце ўсталявалася такая ўрачыстая цішыня, што кожны, здавалася, баяўся парушыць яе сваім дыханнем. Лынькоў. [Заатэхнік:] — Я так і ведала. Значыць, баіцеся паходзіць каля фермы. Сергіевіч. // З цяжкасцю пераносіць што‑н. [Чалавек:] — Гэта далёка, вёрст дваццаць адсюль будзе. Але я дарогі не баюся. Скрыган.

2. чаго. Не пераносіць чаго‑н., адмоўна рэагаваць на што‑н.; псавацца ад чаго‑н. Галава стала, холаду баяцца. Толькі на восень паверне, і Дубель носіць зімовую шапку. Ермаловіч. [Палікарпаўна:] — Любіць, пястуха [расада], каб яе рана сеялі, а калі пачне ўзыходзіць, дык вельмі ж баіцца холаду. Кулакоўскі.

3. (з адмоўем «не»), у знач. пабочн. Разм. Будзь упэўнены, не сумнявайся. [Жлукта:] Не бойся, я ведаю, што раблю. Крапіва. [Дзед:] — О, брат, не бойцеся, — .. [Верачка] ведае, з кім сябраваць. У старшыні не толькі хлеб, — у яго і скварка знойдзецца. Брыль.

•••

Баяцца дыхнуць — трымаць сябе ціха, баязліва.

Баяцца як агню — вельмі баяцца каго‑н.

Баяцца як чорт ладану (крыжа, кадзіла) — вельмі баяцца каго‑, чаго‑н.

Бога ты не баішся! — выражэнне дакору ў сувязі з тым, што хто‑н. робіць нешта недазволенае.

Бойся (ты) бога — май сумленне.

Духу баяцца — адчуваць страх пры адным упамінанні каго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паста́ва, ‑ы, ж.

1. Становішча корпуса, фігуры, уласцівае каму‑н. Незалежнасць, самавітасць адчувалася ва ўсёй яго паставе. Сачанка. Паша таксама калісьці красуняй лічылася: русыя валасы на прабор, карыя вочы, гордая пастава. Лось. У .. паставе, хадзе [Панасюка] не было ніякай паважнасці, якая звычайна прыходзіць да людзей гадоў пад сорак. Навуменка. // Фігура чалавека. Зялёная спадніца падкрэслівала.. [Ядзіну] статную дзявочую паставу. Новікаў. Кастусь адразу падняўся з зямлі, правёў пальцамі пад рэменем, абцягваючы гімнасцёрку на сваёй тонкай, да немагчымага схуднелай паставе. Ваданосаў.

2. Поза. Кашлатая Саўкава галава з цэлаю шапкаю чорных валасоў зняважліва ківалася. Войту зусім не спадабалася такая гордая пастава Саўкі Мільгуна. Колас. А Лёнька і Алік замерлі ў такіх паставах, як быццам збіраліся скочыць цераз шырокую канаву. Шашкоў.

3. Пастаноўка, становішча якой‑н. часткі цела. Правільная пастава ног у танцы. □ [Гаспадыня] падобна да мужа: тая ж пастава галавы, аднолькавы разрэз вачэй, той жа тонкі прамы нос. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пахісну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.

1. Страціўшы раўнавагу, хіснуцца. Войт пахіснуўся, пабляднеў і асеў, схапіўшыся за бок. Колас. Ад слабасці закружылася галава, .. [Сяргей] пахіснуўся, але паспеў ухапіцца за стол. Хомчанка. Дрэва раптам пахіснулася, затрашчала, чалавек з сякерай адскочыў убок, і яно бразнулася на зямлю. Лупсякоў.

2. перан. Стаць менш устойлівым, трывалым. Даўнейшы аўтарытэт Каржакевіча як самага багатага ў вёсцы гаспадара і амаль самага пісьменнага чалавека,.. яшчэ і дагэтуль не пахіснуўся. Крапіва. [Максімава] рашучасць пахіснулася і даволі моцна. Шамякін. // Адчуць няўпэўненасць, сумненне ў чым‑н. Варанецкі заўважыў, што Гаруноў пахіснуўся ў сваіх намерах. Дуброўскі. [Камандзір], нарэшце, пахіснуўся. На кароткім начным прыпынку ён выказаў згоду на тое, каб падзяліцца на дзве групы, конную і пешую. Брыль. // Разладзіцца, пагоршыцца. Здароўе пахіснулася. □ Прыйшоў такі момант, калі [Феніны] камерцыйныя справы.. пахіснуліся. Ракітны.

3. Упасці ў паніку, прыйсці ў замяшанне. Правакатары пралічыліся. Савецкія пагранічнікі не спалохаліся .. пагроз, не пахіснуліся. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пята́, ы́, ДМ пяце́; мн. пя́ты (з ліч. 2, 3, 4 пяты́), пят; ж.

1. Задняя частка ступні. Андрэй паглядзеў .. [цётцы Таццяне] услед, як яна ішла па халоднай зямлі босымі нагамі з парэпанымі пятамі. Пестрак. // Частка панчохі або шкарпэткі, якая закрывае гэтую частку ступні. Гэлька, Лявонава дачка, рабіла парцяную панчоху — дарабляла пяту. Баранавых.

2. Спец. Апорная частка чаго‑н. (якая іншы раз устаўляецца ў якую‑н. аснову, гняздо).

•••

Ахілесава пята — пра слабае месца каго‑н. (паводле грэчаскага міфа, Ахілес меў толькі адно слабае месца на целе — пяту, ад раны ў якую і загінуў).

З галавы да пят; ад пят да галавы гл. галава.

Кату па пяту гл. кот.

Наступаць на пяты каму гл. наступаць.

Падмазаць пяты гл. падмазаць.

Пад пятой каго або чыёй — пад уладай, пад прыгнётам.

Па пятах — неадступна, услед (хадзіць).

Сесці на пяты каму гл. сесці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

горе́ть несов., в разн. знач. гарэ́ць; (о жжении — ещё) пячы́;

дрова́ горя́т дро́вы гара́ць;

щёки горя́т шчо́кі гара́ць;

горе́ть жела́нием гарэ́ць жада́ннем;

гори́т во рту пячэ́ ў ро́це;

гори́т лицо́ гары́ць твар;

голова́ (душа́) гори́т галава́ (душа́) гары́ць;

де́ло (рабо́та) гори́т рабо́та гары́ць;

земля́ гори́т под нога́ми зямля́ гары́ць пад нага́мі;

не гори́т (не спеши) не гары́ць;

глаза́ горя́т во́чы гара́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

напряже́ние ср.

1. напру́жанне, -ння ср.;

2. (сосредоточение сил, внимания и т. п.) напру́жанне, -ння ср.; (натуга) нату́га, -гі ж.;

3. (натянутость) напру́жанасць, -ці ж.;

4. физ., техн. напру́жанне, -ння ср.;

высо́кое напряже́ние эл. высо́кае напру́жанне;

голова́ боле́ла от напряже́ния галава́ бале́ла ад напру́жання;

рабо́та тре́бует большо́го напряже́ния сил рабо́та патрабу́е вялі́кага напру́жання сіл;

рука́ дрожи́т от напряже́ния рука́ дрыжы́ць ад напру́жання;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

хлеб, -а, мн. хлябы́, хлябо́ў, м.

1. толькі адз. Прадукт харчавання, які выпякаецца з мукі.

Чорны х.

Сітны х.

Пшанічны х.

2. толькі адз. Зерне, якое мелецца на муку.

Нарыхтоўка хлеба.

Уборка хлеба.

Х. — усяму галава (прыказка).

3. Зерневыя расліны (жыта, пшаніца і пад.) на корані.

Добра ўрадзіў хлеб.

Хлябы ў рост чалавека.

4. толькі адз., перан. Сродкі для існавання, заробак.

Цяжкай працай здабываць свой х.

Адабраць чужы х.

Аб адным хлебе (разм.) — у нястачы, адчуваючы недахоп у ежы.

Без хлеба сядзець (разм.) — быць незабяспечаным сродкамі для існавання.

Жыць на ласкавым хлебе (разм.) — жыць на чыім-н. утрыманні, з чыёй-н. ласкі.

Зайцаў хлеб — рэшткі яды, прывезеныя з поля, з лесу дзецям.

І то хлеб (разм.) — і гэта добра.

Лёгкі хлеб (разм.) — пра лёгкую, бестурботную працу.

Надзённы хлеб — тое, што патрэбна для жыцця.

Не вялікі хлеб (разм.) —

1) не вельмі добра;

2) невысокая аплата працы, не зусім забяспечаныя ўмовы жыцця.

Пасадзіць на хлеб і ваду (разм.) — пакараць голадам, абмежаваць у ядзе каго-н.

Хлеб ды соль (разм.) — прыемнага, добрага апетыту (пажаданне таму, каго засталі за ядой).

Цяжкі хлеб (разм.) — праца, якая патрабуе вялікіх намаганняў, цяжкая фізічная праца.

|| памянш.-ласк. хлябо́к, -бка́, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. хле́бны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ро́зум м Vernnft f -; Sinn m -(e)s (свядомасць); Verstnd m -(e)s;

го́лас ро́зуму die Stmme der Vernnft;

стра́ціць ро́зум den Verstnd verleren*; nicht ganz bei Snnen sein;

наве́сці на ро́зум in den Sinn kmmen*; infallen* vi (s);

не з яго́ ро́зумам das ist für ihn zu hoch;

бра́цца за ро́зум sich ines Bsseren besnnen*;

быць не пры сваі́м ро́зуме ganz von Snnen sein, nicht (ganz) bei Trost sein;

што галава́, то і ро́зум sovel Köpfe, sovel Snne

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)