Трэ́паць 1 ‘абставіны, адходы пры трапанні лёну, з якіх прадуць альбо шыюць коўдру’ (Жд. 1). Назоўнік са значэннем зборнасці ад трапа́ць 1, гл.
Трэ́паць 2 ‘трапаць’ (ПСл). Гл. тропаць, трапа́ць 2. Сюды ж таксама трэ́пліць ‘стрыжэ вушамі (пра каня)’ (хопім., ЛА, 1), стрэ́пая ‘тс’ з s‑mobile (іўеў, там жа), тро́пае ‘тс’ (бялын., чач., там жа), тро́пая ‘тс’ (бых., там жа), трёпъіць ‘тс’ (касцюк., там жа) з другой ступенню чаргавання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Nummus nummum parit
Грошы нараджаюць грошы.
Деньги рождают деньги.
бел. Рубель рубля робіць. Грош гроша нажывае.
рус. Деньги к деньгам идут. Деньга деньгу наживает/родит. Где много воды, там больше будет; где много денег ‒ ещё прибудет. Денежки что голуби: где обживутся, там и поведутся. Деньги к деньгам льнут.
фр. L’argent attire l’argent (Деньги притягивают деньги). L’eau va toujours à la rivière (Вода всегда течёт в реку). Aux riches va la richesse (Богатство идёт к богатым).
англ. Money makes money (Деньги делают деньги).
нем. Geld kommt zu Geld (Деньги идут к деньгам).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
куда́ нареч.
1. куды́;
куда́ он идёт? куды́ ён ідзе́?;
куда́ назна́чат, туда́ и пое́ду куды́ прызна́чаць, туды́ і пае́ду;
2. (зачем, на что) разг. нашто́, наво́шта;
куда́ вам сто́лько бума́ги? нашто́ вам сто́лькі папе́ры?;
3. (гораздо) разг. куды́, зна́чна;
куда́ лу́чше куды́ (зна́чна) лепш;
◊
куда́ тебе́! дзе табе́!;
куда́ уж! дзе ўжо!;
куда́ там! дзе там!;
хоть куда́ хоць куды́;
куда́ как хорошо́ вось як до́бра, ве́льмі до́бра;
куда́ ни шло куды́ ні ішло́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Раду́шкі ’лісічкі’ (воран., Сл. ПЗБ). Назва ўтворана ад руду́шкі ’тс’ (астрав., іўеў., там жа), якое ў сваю чаргу з’яўляецца запазычаннем з літ. ruduškà ’лісічка’ (там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́краватка ’сукаратка’ (лід., Сл. ПЗБ), су́кравіца ’тс’ (гродз., там жа), сукрава́ты ’крутавата спрадзены’ (ігн., там жа). Вытворныя ад су́кры ’вузлы на крута звітай нітцы’, гл. сукарак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́ма, прысл.
У сваёй хаце, кватэры, там, дзе жывеш. Нага забалела так, што Цімошку прыйшлося застацца дома і легчы ў пасцельку. Колас. Старога Нахлябіча .. [Балеслаў] застаў дома, на дварэ. Чорны. // У сваёй сям’і, са сваёй сям’ёй. Жыла .. [Марыля] дома пры тату і браце. Брыль. // На радзіме, у родных мясцінах. — А дома там цяпер у нас не гэтак: усё ідзе нанова і добра. Чорны.
•••
Не ўсе дома ў каго гл. усе.
Ні дома, ні замужам — пра няпэўнае становішча каго‑н.
Як дома — свабодна (адчуваць, паводзіць сябе і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ры́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Утвараць рып; рыпець. Сям-там рыпалі дзверы, калодзежныя жураўлі. Чарнышэвіч. Рыпаў калодзежны вочап, бразгалі кацялкі і булькалі біклажкі. Грахоўскі. // чым. Утвараць рып, рыпець чым‑н. Бацька з Колем выйшлі на двор. Даўгавата там стукалі тапаром, рыпалі варотамі ў хлеў. Мыслівец.
2. Разм. Іграць непрафесійна на якім‑н. музычным інструменце (звычайна на гармоніку). На процілеглым канцы [вёскі], бадай ля самай шашы, рыпае гармонік, глуха бухае бубен. Навуменка. Звычайна, нудна, усюды адну і тую ж польку рыпае прывітальна мясцовы гармонік. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стог, ‑а, м.
1. Вялікая капа сена, саломы. Вось збяром мы травы Сонечнымі днямі І лугі заставім Свежымі стагамі. Астрэйка. На .. [сенажаці] там-сям стаялі ўжо стагі, густа былі раскіданы копы і ляжала яшчэ не згрэбенае, але ўжо парыжэлае сена. Чарнышэвіч. Нібыта шлем зялёны волата, За рэчкай адзінокі стог. Смагаровіч. [Косцік] зрабіў пару ў стозе сена на Белай градзе і там начуе. Баранавых.
2. Разм. Тое, што і стос (у 2 знач.). Стог бліноў стаяў пасярод стала, як асэсар. Бядуля.
•••
Як іголка ў стозе сена гл. іголка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цу́да, ‑а, М ‑дзе, н.
Разм.
1. Тое, што і цуд. Бацька, які чамусьці ніколі не здзіўляўся, сказаў, што гэта цуда яшчэ не зусім цуда, бо там, на радзіме, расце дрэва баабаб. Лынькоў. — Вось гэта закусачка! У сярэдзіне чэрвеня такое цуда! — ён [Савіцкі] узяў памідор і пяшчотна пагладзіў яго. Шамякін.
2. звычайна ў прыдатку. Пра тое, што вызначаецца, захапляе сваімі дадатнымі якасцямі. Сёлета выпала.. [Лёню] шчасце гнаць з бацькам па Прыпяці і Дняпру плыты аж да Кахоўкі, і ён там бачыў гэтую цуда-машыну. Краўчанка.
•••
Цуда-юда — казачная пачвара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Kúchen
m -s, - піро́г, піро́жнае; ку́хан, торт, пе́чыва
◊ ja ~! — іран. як бы не так!, дзе там!, але́ не то́е!
der ~ ist ángebrannt — спра́ва не вы́гарала
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)