цывілізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., каго-што.
Зрабіць (рабіць) цывілізаваным; далучыць (далучаць) да цывілізацыі. Цывілізаваць адсталыя плямёны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмя́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. каго-што. Упускаць, кідаць, утвараючы глухі гук.
2. Стукаць, утвараючы глухі гук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экспатрыя́цыя, ‑і, ж.
Дабравольнае ці прымусовае высяленне каго‑н. за межы радзімы, якое звязана звычайна з пазбаўленнем праў грамадзянства.
[Ад лац. ex — з і patria — радзіма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Надаража́цца ’здзекавацца’ (Бяльк.), ’рабіць наперакор, на злосць; дражніцца, кпіць’ (жлоб., Жыв. сл.), надражицца ’ганьбаваць, здзекавацца, рабіць прыкрасць’ (Нас.), надари‑ жывацца ’дражніцца з кім-н., злаваць каго-н.’ (міёр., Нар. сл.), надаражацца ’зрабіць што-небудзь назло’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ), рус. надориживаться ’фанабэрыцца, выхваляцца чым-небудзь’, надражнАться ’насміхацца’. Калі прыняць за зыходную форму са слоўніка Насовіча, найбольш верагодна да дражніць (гл.), якое можа выступаць у рускіх гаворках у форме дражить, драживать (СРНГ), тады іншыя формы ўзніклі шляхам устаўкі галоснага перад р (другаснае поўнагалоссе?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скло́ннасць ‘схільнасць, дар, талент’, ‘прыхільнасць’ (Ласт.), сюды ж скланяць ‘схіляць у карысць каго-небудзь ці чаго-небудзь’, скло́нны ‘прыхільны’ (там жа), ст.-бел. склонити ‘схіліць’ (Альтбаўэр), параўн. рус. скло́нность, склоня́ть, скло́нный ‘тс’. Паводле Кохмана (Stosunki, 125–126), насуперак Фасмеру (3, 642: калька франц. inclination ‘схільнасць’), з польск. skłonność — калька з лац. inclinatio ‘тс’, што трапіла ў рускую мову праз старабеларускую, гл. таксама Віткоўскі, Słownik, 173. У сучаснай літаратурнай мове калькуюцца ўтварэннямі з коранем ‑хіл‑, што не выключае захавання народных форм ад кланіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скума́ць ‘разумець, дагадвацца’ (Нас.); параўн. польск. skumać ‘вывучаць’, чэш. zkoumati ‘вывучаць, даследаваць’, славен. skumati ‘ціха, няясна выяўляць свае жаданні’, ‘мець падазрэнні на каго-небудзь’, укр. палес. скума́сни ‘нудны, паганы, страшны’ (Лысенка, ССП). З прасл. *sъkumati < ад і.-е. кораня *kou‑m‑ з s‑mobile (гл. Куркіна, Этимология–1971, 61 і наст.; Трубачоў, Труды, 1, 284). Роднасным лічыцца слав. čuti, čujǫ з зыходным і.-е. коранем *keu̯‑/*skeu̯‑ (гл. Махэк₂, 716; Бернекер, 1, 643). Не выключана сувязь з куме́каць ‘цяміць, кеміць, разбірацца, разумець’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыбу́на ‘ўзвышэнне для выступлення прамоўцы’, ‘месца, дзе праходзіць грамадская дзейнасць каго-небудзь’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ‘месца для выступоўца’ (Вруб.), трібу́на ‘тс’ (Бяльк.). Праз рускую ці польскую мовы запазычана з франц. tribune ці італ. tribuna, якое з с.-лац. tribuna ‘трон епіскапа’, а апошняе — з лац. tribūnal ‘вышэйшае, узнятае месца для абвяшчэння прамоў’, ‘трыбуна суддзі, правадыра’ < tribūnus ‘начальнік гарадскога квартала, які ў Старажытным Рыме называўся tribus ‘чыноўнік, народны трыбун’ (Чарных, 2, 262; Голуб-Ліер, 489; SWO, 1980, 779; ЕСУМ, 5, 634).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
offence [əˈfens] n.
1. (against) правапарушэ́нне, злачы́нства;
a criminal offence крыміна́льнае злачы́нства;
an offense against the law парушэ́нне зако́ну;
commit an offense учыня́ць/рабі́ць злачы́нства
2. кры́ўда, абра́за;
give/cause offence to smb. кры́ўдзіць/абража́ць каго́-н.;
take offence at smb./smth. кры́ўдзіцца на каго́-н./што-н.
♦
no offense (meant) infml не ў кры́ўду ка́жучы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
relieve [rɪˈli:v] v.
1. аблягча́ць, палягча́ць, аслабля́ць;
Drugs helped to relieve the pain. Лекі дапамаглі суцішыць боль.
2. ака́зваць дапамо́гу, выруча́ць;
relieve from poverty вы́зваліць з гале́чы
3. змяня́ць, забяспе́чваць зме́ну (на працы)
4. : relieve smb. of smth. вы́зваліць каго́-н. ад чаго́-н. infml абакра́сці (каго-н.);
The thief relieved him of his watch. Злодзей украў у яго гадзіннік.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
cultivate [ˈkʌltɪveɪt] v.
1. абрабля́ць, урабля́ць, апрацо́ўваць, культывава́ць (глебу, зямлю)
2. выро́шчваць, разво́дзіць, культывава́ць
3. развіва́ць, паляпша́ць, спрыя́ць (развіццю чаго-н.);
cultivate the mind развіва́ць інтэле́кт
4. дамага́цца, дабіва́цца сябро́ўства/прыхі́льнасці (каго-н.);
He cultivates the sort of people who can be useful to him. Ён дамагаецца сяброўства з тымі, ад каго можа мець якую-небудзь карысць.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)