няла́дны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Дрэнны, нядобры. Ад паварота і да паварота Адным дажджам адкрыты семафор. Няладная, нялёгкая пагода. Спяць самалёты сонца і прастор. Чэрня. / у знач. наз. няла́днае, ‑ага, н. Яшчэ на сярэдзіне дарогі адчуў.. [Астап] няладнае. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папялі́сты, ‑ая, ‑ае.

Які мае колер попелу. Сонца пякло без жалю, бясхмарнае неба было папялістым. Хомчанка. Усе з пашанаю глянулі на гэтыя сціплыя, невысокія кусты, якія папялістым колерам сваіх лісточкаў крыху нагадвалі адзін з нашых вербалозаў. Дубоўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пата́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Тое, што і падтакваць. Афіцэр слухаў, патакваў. Лынькоў. Апусціўшы казырок кепкі ад сонца на самы нос, ён пабліскваў з цянёчку хітрымі вачыма і часта патакваў расказчыку: «ага!», «а як жа!..» Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ра́нне, ‑я, н.

Тое, што і раніца. Ад рання да вечара. □ [Лізавета:] — Я ўчора, пакуль машыну злавіла, выстаяла па шашы цэлае ранне. Чорны. Сонца толькі што ўзышло.. З усіх комінаў белыя слупы дыму валяць. Ранне марознае, празрыстае. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

утрамбава́цца, ‑буецца; зак.

Стаць утрамбаваным, шчыльным, гладкім. Вуліцы нашай цяпер не пазнаць: яна і высахла і ўтрамбавалася.. пешаходамі і калёсамі. Якімовіч. Апошнія суткі часта выпадалі дажджы, днём амаль па-вясковаму грэла сонца, глыбокі снег асеў, утрамбаваўся. Шашкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цёпкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Шлёпаць, ідучы па гразі, вадзе і пад.; хлюпаць. Зірнуў [Алесь] па звычцы на сонца і праз момант ужо цёпкаў па балоце, задаволены тым, што на гэты раз Кастусь яго не перахітрыў. Ваданосаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зямля́, -і́; мн. зе́млі, зяме́ль, Д зе́млям, ж.

1. (у тэрміналагічным значэнні — з вялікай літары). Трэцяя ад Сонца планета, якая круціцца вакол сваёй восі і вакол Сонца.

Месяц — спадарожнік Зямлі.

2. Суша (у адрозненне ад воднай або паветранай прасторы).

На гарызонце маракі ўбачылі зямлю.

Адрознівацца як неба ад зямлі (вельмі моцна, рэзка).

3. Глеба, верхні слой кары планеты Зямля, паверхня.

Апрацоўка зямлі.

Хадзіць па зямлі.

4. Рыхлае цёмна-бурае рэчыва, што ўваходзіць у састаў кары нашай планеты.

З. з пяском і глінай.

5. Тэрыторыя, якая знаходзіцца ў чыім-н. уладанні, карыстанні.

Калгасная з.

Цалінныя землі.

6. Краіна, дзяржава (высок.).

Беларуская з.

|| памянш.-ласк. зяме́лька, -і, ДМ -льцы, ж. (да 3—5 знач.; разм.) і зямлі́ца, -ы, ж. (да 3—5 знач.; разм.).

|| прым. зяме́льны, -ая, -ае (да 5 знач.), земляны́, -а́я, -о́е (да 3 і 4 знач.) і зямны́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

Зямельны ўчастак.

Зямельныя работы (работа па ўпарадкаванні насыпаў, каналаў і пад.). Зямны шар.

Зямная вось.

◊

Зямны паклон — нізкі паклон як выказ глыбокай павагі, удзячнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ascend

[əˈsend]

1.

v.i.

1) падніма́цца, узьніма́цца, уздыма́цца; узыхо́дзіць (пра со́нца)

The airplane ascended higher and higher — Самалёт узьніма́ўся вышэ́й і вышэ́й

The sun ascended slowly — Со́нца паво́лі ўзыхо́дзіла

2) Mus. павыша́цца (пра тон)

2.

v.t.

1) узла́зіць, узьніма́цца, уздыма́цца (на гару́)

to ascend Mount Everest — узьня́цца на гару́ Э́вэрэст

2) узыхо́дзіць (на паса́д)

3) ісьці́ ўверх (па рацэ́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

уста́ць, -а́ну, -а́неш, -а́не; зак.

1. Стаць на ногі, прыняць стаячае становішча.

У. з канапы.

Рана ў. (рана падняцца з пасцелі). Хворая ўстала (выздаравела).

2. перан. Падняцца, рушыць на здзяйсненне чаго-н.

У. на абарону Радзімы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: з’явіцца на гарызонце, узысці.

Над лесам устала сонца.

4. перан. Узнікнуць, з’явіцца, паўстаць.

У памяці ўсталі вобразы сяброў.

|| незак. устава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, таяце́, -таю́ць; -тава́й.

|| наз. устава́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

раса́ ж. роса́;

○ мучні́стая р. — мучни́стая роса́;

◊ з расо́ю — у́тречком;

паку́ль со́нца ўзы́дзе, р. во́чы вы́есць — посл. пока́ со́лнце взойдёт, роса́ о́чи вы́ест

ра́са II ж., церк. ря́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)