Не́ка ’не; ніяк’ (бешанк., Нар. сл.; Цых.). Магчыма некалькі тлумачэнняў паходжання слова, якія маюць права на існаванне, асабліва пры дапушчэнні аманіміі форм: не́ка < не́а (адмаўленне, гл.) шляхам устаўкі к паміж галоснымі; не + ка (часціца, як у тута‑ка, тама‑ка, нямаша‑ка, немае‑ка і г. д.); утворана ад дзеяслова не́каць ’гаварыць «не»’, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ругава́ць ’турбаваць, крануць, паварушыць (саркастычна)’ (маладз., Янк. Мат.). З польск. rugować ’высылаць, караць вінаватых’ < rug ’высылка, пакаранне вінаватых’, запазычана з гарадскога нямецкага права, дзе Rüge ’вымова’, rügen ’вымаўляць, рабіць вымову’ (Брукнер, 468). У якасці зыходных формаў падаюць с.-в.-ням. rüggen, rucken, rücken (Нававейскі, Zapożyczenia, 261). Сюды ж ст.-бел. рукгованъе ’высяленне’ (Ст.-бел. лексікон).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

маяра́т, ‑у, М ‑раце, м.

1. У феадальным і буржуазным праве — парадак атрымання спадчыны, пры якім зямельнае ўладанне пераходзіць старэйшаму сыну або старэйшаму ў родзе.

2. Памесце, маёнтак, на які пашыраецца такое права.

[Ням. Majorat ад лац. major — старэйшы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прагра́мны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да праграмы. Праграмнае кіраванне. // Які адлюстроўвае праграму. У прадмовах да сваіх кніжак і ў праграмных вершах Багушэвіч абгрунтаваў гістарычнай права беларускага народа на сваё нацыянальнае мастацтва. Конан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слабахара́ктарны, ‑ая, ‑ае.

Які вызначаецца слабым характарам, не мае цвёрдай волі. Мяккая і слабахарактарная Алена адступілася ад свайго гаспадарскага права. Колас. — Так!.. — згаджаецца Пятро. — Шкода Антона — слабахарактарны, а жонка гэтым і карыстаецца... Каршукоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

экзеквату́ра, ‑ы, ж.

1. Дазвол, выдадзены замежнаму консулу ўрадам той дзяржавы, у якую ён назначаны. на права выканання службовых функцый. Консульская экзекватура.

2. Пастанова судовых органаў дадзенай краіны аб выкананні рашэння замежнага суда.

[Ад лац. exsequor — выконваю.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эмісі́йны ​1, ‑ая, ‑ае.

Спец. Звязаны з эмісіяй ​1. Эмісійная палітыка. Эмісійны банк (які мае права выпускаць банкноты).

эмісі́йны ​2, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які дзейнічае пры дапамозе эмісіі ​2. Эмісійны мікраскоп. Эмісійны фотаэлемент.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АНЕ́КСІЯ

(ад лац. annexio далучэнне),

захоп адной дзяржавай часткі або ўсёй тэрыторыі інш. дзяржавы, а таксама гвалтоўнае ўтрыманне народнасці ў межах чужой дзяржавы. Анексія — грубае парушэнне міжнар. права. Статут ААН дэкларуе права нацый на самавызначэнне і абавязвае членаў ААН устрымлівацца ад анексіі.

т. 1, с. 365

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЗАРЭ́ВІЧ Дзмітрый Іванавіч

(1.11.1848, г. Горкі Магілёўскай вобл. — 1912),

расійскі вучоны. Д-р юрыд. н. (1877), праф. Новарасійскага (Адэскага, 1882) і Варшаўскага (1887) ун-таў. Скончыў Пецярбургскі ун-т (1870). З 1874 праф. у Дзямідаўскім юрыд. ліцэі ў Яраслаўлі. Навук. працы па гісторыі і практыцы рым. права.

Тв.:

История византийского права. Ч. 1—2. Ярославль, 1876—77;

Античный мир и христианство. Ярославль, 1880;

Система римского права. Т. 1—3. Спб., Варшава, 1887—89.

В.А.Гапоненка.

т. 1, с. 152

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АБАРО́НА ГРАМАДЗЯ́НСКІХ ПРАВО́Ў,

у цывільным праве сукупнасць дзеянняў па ахове законных маёмасных і асабістых немаёмасных правоў грамадзян. Ажыццяўляецца ва ўстаноўленым судом парадку праз: прызнанне гэтых правоў; аднаўленне становішча, якое існавала да парушэння права і спынення дзеянняў, што парушаюць права; прысуджэнне да выканання абавязацельства ў натуры; спыненне або змену праваадносін; спагнанне з асобы, якая парушыла права, нанесеных страт, няўстойкі, а таксама інш. законныя спосабы. У выпадках, асобна прадугледжаных законам, можа ажыццяўляцца ў адм. парадку.

т. 1, с. 14

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)