Вы́жал ’ганчак, паляўнічы сабака’ (БРС, КТС, Нас., Касп., Гарэц., Сцяшк.). Рус. вы́жлец, вы́жлик, вы́жлок, укр. ви́жел, польск. wyżeł, чэш. vyžel, vyžle, славац. vyžla, серб.-харв. ви̏жао, ви̏жле, славен. vížel. Няяснае слова, якое не мае пераканаўчай этымалогіі. Фасмер (1, 367) думае, што яно запазычана з ням. *Wisel ’(сабака) павадыр’, с.-в.-ням. wîsel ’пчаліная матка’, ст.-в.-ням. wîso ’правадыр, важак’. Меліх (Зб. Мілецічу, 148 і наст.), Махэк₂ (705), Голуб–Лейер (514) лічаць слова запазычаннем з венг. vizsla ’сабака-сышчык’; ’жвавы, пільны’, але гэта гіпотэза не тлумачыць слав. ы і адсутнасць слова ў балг. і ст.-слав. мовах. Іншыя гіпотэзы, напрыклад Ільінскага (ИОРЯС, 23, 1, 130), аб сувязі гэтага слова з лац. vigil і Лёвенталя (WuS, 11, 54) з гоц. augō ’вока’ таксама непераканаўчыя. Найбольш верагодным цяпер з’яўляецца збліжэнне Брукнера (640), якога падтрымлівае Трубачоў (Происх., 24), з польск. wyga ’стары сабака’, якое ад vy‑ti. Наз. vyžьlъ уваходзіць у словаўтваральны рад з суф. ‑ьлъ і з’яўляецца назвай сабакі па брэху, выццю (Шанскі, 1, В, 223). Адносна суфіксацыі гл. таксама SP, 1, 113.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паву́к 1 (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Бяссон., Мал., Гарэц., Яруш., Сл. ПЗБ), пау́к ’тс’ (Бір. дыс.). Рус. пау́к, дыял. па́вок, па́вка, укр. паву́к, ст.-рус. паукъ, ц.-слав. паѫкъ, польск. pająk, палаб. pójąk, славац. pavùk, в.-луж., чэш. pavouk, н.-луж. powk, балг. па́як, серб.-харв. па̏у̑к, славен. pâjok, pâvok. Прасл. paǫkъ, дзе pa — прыстаўка, а ǫkъ роднаснае грэч. ὄγκος, лац. uncus ’крывы гак’, ст.-інд. aηkás ’выгін, крук’ і г. д. Такім чынам, paǫkъ — ’істота з закрыўленымі нагамі’. Гл. Махэк, 439; Фасмер, 3, 219 (там жа і інш. літ-ра). Інакш Брукнер (350), які выводзіць з pa‑ і кораня onk‑ (параўн. літ. añka ’вузел’), enk‑ (параўн. рус. ячея, ячейка ’вока ў сеці’, бел. вячай (гл.). Тады семантычнай матывацыяй магло б быць ’той, хто пляце петлі, сетку’.
Паву́к 2 ’паўлін’ (Нас., Гарэц., Шат., Сцяшк.), пау́к ’тс’ (Федар. 1). Ад пав‑ (гл. пава) з суф. ‑ук. Форма паук, відавочна, у выніку змяшэння з павук, паук ’павук’. Параўн. яшчэ укр. паву́к, паву́н, паву́р ’паўлін’.
Паву́к 3 ’род рыбалоўнай снасці’ (ТСБМ, абл.). Да павук 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыстрэ́к 1 мн. л. прыстрэ́кі ’сурокі; хвароба з сурокаў’ (Сержп. Грам., Янк. 2, Мат. Гом., ТС, ПСл; петрык., рэч., брагін., ЛА, 3), прыстрэ́к ’запаленне век’ (Тураўшч.), прыстрэ́т ’хвароба з сурокаў’ (ТС), ’спалох’ (Мат. Гом.), прыстры́т ’сурокі’ (калінк., Сл. ПЗБ), прыстрэ́шны ’які здарыўся ад суроку’ (Нар. Гом.). Параўн. укр. пристрі́т ’хвароба як вынік сурокаў, нядобрай сустрэчы’, пристрі́ти ’сурочыць’, рус. дыял. пристре́т ’дрэннае, нядобрае вока; сурокі’, пристре́ть ’прыстаць, перадацца каму-небудзь (пра хваробу)’. Да стрэць, сустрэча (гл.) і да т. п. Семантыка добра бачная з тлумачэння ўкраінскага слова: сурокі як вынік нядобрай сустрэчы. Бел. формы з ‑т‑ на канцы ўтвораны як нулявы дэрыват ад *пры́стрэціць, а варыянты з канцавым ‑к з’явіліся пад уплывам дзеяслова сустракаць або з прыстрэчыць з узнаўленнем этымалагічнага ‑к‑. Пра т. зв. стрэчныя хваробы (“встречные болезни”) гл. Мяркулава, SlW, 135 (параўн. ст.-рус. ни в стречю ни в полазъ ни в чехъ вероват то поганьское е дело). Гл. таксама ЕСУМ, 4, 578.
Прыстрэ́к 2, прыстрэ́чнік ’расліна марэна’ (ТС). Да папярэдняга слова. Утварэнне па шырока вядомай мадэлі ’хвароба’ — ’расліна, якая ўжываецца супраць хваробы’, параўн. уро́чнік ’расліна Carlina vulgaris L.’ (ад сурокаў).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
набі́ты
1. наби́тый;
2. приби́тый, наби́тый;
3. наби́тый, наколо́ченный;
4. наби́тый, наколо́ченный;
5. наса́женный;
6. поби́тый, изби́тый; отколо́ченный;
7. наби́тый;
8. заря́женный;
9. наби́тый;
10. наби́тый; намя́тый; натру́женный;
11. обл. напи́ханный, наби́тый;
12. наби́тый;
1-12 см. набі́ць;
13. (искусный) намётанный;
~тае во́ка — намётанный глаз;
◊ н. ду́рань — наби́тый дура́к;
галава́ мякі́най ~та — голова́ мяки́ной наби́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
patch
[pætʃ]
1.
n.
1) ла́та, ла́тка f., ла́пік -а m. (на адзе́ньні, абу́тку)
2) пля́стыр (на ра́нцы), павя́зка f.
eye patch — павя́зка на во́ка
3) му́шка f. (на жано́чым тва́ры)
4) пля́ма f.
5) ла́пік зямлі́
a garden patch — зямля́ пад гаро́д
2.
v.
1) ла́таць (падра́нае)
2) to patch up —
а) зала́дзіць сва́рку
б) зала́таць, зрабі́ць на ху́ткую руку́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ле́вы
1. прил., в разн. знач. ле́вый;
ле́вае во́ка — ле́вый глаз;
ле́выя па́ртыі парла́мента — ле́вые па́ртии парла́мента;
2. в знач. сущ., полит. ле́вый;
○ л. бок — изна́нка;
◊ уста́ць з ~вай нагі́ — встать с ле́вой ноги́;
як (чаго́) ~вая нага́ хо́ча — как (чего́) ле́вая нога́ хо́чет;
не ве́дае ~вая, што ро́біць пра́вая — погов. не зна́ет ле́вая, что де́лает пра́вая
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
драпе́жны, ‑ая, ‑ае.
1. Які корміцца іншымі жывёлінамі (пра звяроў, птушак і пад.). Драпежны звер. Судак — драпежная рыба. □ У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы. Колас. // Які належыць, уласцівы такім жывёлінам. Кручкаватая драпежная дзюба раскрылася, на Сашку ўставілася мёртвае злоснае вока. Даніленка. З другога ж боку, гэты самы гук, драпежны і злосны, памагаў .. [Сяргею] крыху агледзецца і больш-менш пэўна вызначыць сваё становішча, бо ён заблытаўся ў незнаёмай мясцовасці. Колас.
2. перан. Поўны імкнення да нажывы; прагны, хцівы (пра чалавека). Драпежная натура. □ Постаць цара вынікала ва ўяўленні ў сваёй страшнай дваістасці: цар лагодны, партрэтны цар, і цар, паказаны ў кніжачцы, драпежны цар — ашуканец са злосна вышчаранымі зубамі, гатовымі грызці людское цела. Колас. // Які выражае прагнасць, сквапнасць, хцівасць. Драпежны выраз твару. Драпежны позірк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
unterlaufen
I únterlaufen
* vi (s)
1) уст. гл. unterláufen
*
1)
2) разм. гл. unterlaufen* 2)
II unterláufen
*
1.
vi (s)
1) укра́сціся (пра памылку)
2) сустрака́цца, трапля́цца (на вочы)
3) зацяка́ць, наліва́цца (крывёю)
das Áuge ist mit Blut unterláufen — во́ка зацякло́ крывёю
2.
vt спарт. падса́джваць (праціўніка забароненым прыёмам)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
pewny
pewn|y
1. надзейны, пэўны; верагодны;
~e oko — надзейнае вока;
~a ręka — надзейная рука;
2. kogo/czego упэўнены ў кім/чым;
bądź ~y (bądź pewien) — будзь упэўнены;
jestem tego pewien — я ўпэўнены ў гэтым;
być ~ym kogo — быць упэўненым у кім
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
тайна, таемны, тайком, употай, употайкі, потай, потайкі, потайкам, патайком, патаемна, патайна, патаёма, употайку, стоена, ціха, цішком, скрыта, скрытна, крадком, украдкам, украдкай, падпольна, сакрэтна, нелегальна, канспірацыйна, канфідэнцыяльна; ціхачом, ціхом, украдкі, украдне, шыта-крыта, па-зладзейску (разм.); сціха, пакрыёма (абл.) □ пад сакрэтам, між намі, паміж намі, у душы, у думках, з вока на вока, за вочы, на вуха, ціхай сапай
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)