уле́зці, -зу, -зеш, -зе; уле́з, -зла; уле́зь; зак., у што.

1. Пранікнуць, забрацца ўнутр чаго-н.

У. ў кабіну.

У. ў аўтобус (увайсці; разм.). У. ў кішэню (таксама перан.: тайком; з мэтай украсці што-н.). Карова ўлезла ў шкоду.

2. Умясціцца ўнутры чаго-н.

Нага не ўлезла ў бот.

Кнігі ўлезлі ў чамадан.

3. Умяшацца ў якую-н. справу (разм.).

У. ў размову.

◊

Колькі ўлезе (разм.) — уволю, колькі хочаш.

|| незак. ула́зіць, ула́жу, ула́зіш, ула́зіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

сверх предлог с род.

1. (поверх чего-л.) на, зве́рху, паве́рх, наве́рх;

наде́ть сверх руба́шки надзе́ць паве́рх на саро́чку (наве́рх на саро́чку, зве́рху);

2. (превыше чего-л.) звыш (чаго); це́раз, праз (што);

расхо́ды сверх сме́ты выда́ткі звыш каштары́са;

3. (помимо чего-л.) апрача́, звыш (чаго);

сверх зарпла́ты он получи́л пре́мию звыш (апрача́) зарпла́ты ён атрыма́ў прэ́мію;

◊

сверх ожида́ния зусі́м неспадзява́на.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ва́рты, ‑ая, ‑ае; варт, ‑а.

1. Які заслугоўвае чаго‑н. Варты ўвагі, жалю. □ [Ветэрынар] гляне Дэрашу ў зубы і адразу ўбачыць, чаго конь варты. Якімовіч. А сёння сталі хлеб дзяліць, прыпомнілі, чаго хто варты. Дудар. // Які адпавядае каму‑, чаму‑н. Партсход прызнаў Паўла Дэшку вартым высокай годнасці камуніста. Дуброўскі. Паэма «Курган» займае вартае месца не толькі сярод твораў Я. Купалы, але і ва ўсёй беларускай літаратуры. Шкраба. // Каштоўны, дарагі. З дзедавых слоў выходзіла, што цяпер ні звера вартага не засталося ў лесе, ні рыбы ў балоце. Мележ.

2. у знач. наз. ва́ртае, ‑ага, н. Тое, што мае значную вартасць; добрае. [Васіль Пятровіч:] — Загінулі ўсе [будынкі вуліцы], і невядома, калі давядзецца працаваць над чым-небудзь вартым... Карпаў.

•••

Адзін другога варты гл. адзін.

Гроша ломанага не варты — не мае ніякай вартасці, каштоўнасці, ніякага значэння.

Куды (чаго) гэта варта? — ужываецца пры адмоўнай эмацыянальнай ацэнцы чаго‑н.

Не варты выедзенага яйца — пра што‑н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.

Нікуды (нічога) не варты — вельмі дрэнны.

Чаго варты! — ужываецца пры высокай эмацыянальнай ацэнцы чыіх‑н. якасцей.

Шкурка вырабу не варта гл. шкурка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звы́кнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; звы́кся, -клася; -ніся; зак., з кім-чым і без дап.

Прывыкнуць да каго-, чаго-н.

З. з такой думкай.

|| незак. звыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. звыка́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

зрашчэ́нне, -я, н.

1. гл. зрасціся.

2. Месца, на якім адбылося злучэнне, зрастанне чаго-н.

З. косці пасля пералому.

○

Фразеалагічнае зрашчэнне — устойлівы выраз, які складаецца з некалькіх слоў, што выражаюць адно паняцце.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

інтэграва́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак. і незак., што.

1. Аб’яднаць (аб’ядноўваць) часткі чаго-н. у адно цэлае (спец.).

2. У матэматыцы: знайсці (знаходзіць) інтэграл дадзенай функцыі.

|| наз. інтэграва́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

кангламера́т, -у, М -ра́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Механічнае спалучэнне чаго-н. разнароднага (кніжн.).

К. думак.

2. Асадкавая горная парода, якая складаецца з разнародных сцэментаваных часцінак (спец.).

|| прым. кангламера́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

канспектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., што.

Складаць канспект чаго-н.

К. лекцыю.

|| зак. заканспектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны і праканспектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.

|| наз. канспектава́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

нацерушы́ць, -церушу́, -цяру́шыш, -цяру́шыць; -цяру́шаны; зак., чаго.

1. Насыпаць, рассыпаць у якой-н. колькасці.

2. безас. Тое, што і нацерушыцца (у 2 знач.).

За ноч нацерушыла снегу.

|| незак. нацяру́шваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

няўця́мны, -ая, -ае (разм.).

1. Такі, што цяжка зразумець, усвядоміць; незразумелы.

Здарылася нешта няўцямнае.

2. Які выяўляе неразуменне чаго-н. або адсутнасць думак аб чым-н.

Н. погляд.

|| наз. няўця́мнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)