Змрок ’адсутнасць святла’. Укр. змрок, змрік ’прыцемак’, польск. zmrok ’час ад захаду сонца да ночы’, славац. zmrk ’змрок’; параўн. макед. дыял. смркне се ’змрачнець’, балг. смрачвам се ’цямнець’. Ц.-слав. съмръкати ’змрачнець’. Прасл. корань mork‑ (гл. марока) у значэнні ’цемната’ даваў дзеяслоў, які мог прыняць прэфікс sъ‑, з польск. запазычана бел. (і ўкр.) форма з ‑ро‑ (параўн. марока, рус. обморок з ‑оро‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
квадрату́ра
(лац. quadratura)
1) велічыня плошчы, якая вылічваецца ў квадратных адзінках (напр. к. пакоя);
2) пабудова квадрата, роўнавялікага дадзенай фігуры;
3) астр. адна з канфігурацый 3, такое становішча Сонца, Зямлі і знешняй планеты або Месяца, калі лінія, якая злучае цэнтры Зямлі і Сонца, складае прамы вугал з лініяй цэнтраў Зямлі і планеты або Месяца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
навальні́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да навальніцы (у 1 знач.). Навальнічны дождж. □ З захаду, насустрач паслабеўшаму ветру, паволі пасоўваліся навальнічныя хмары, засланяючы сонца. Гурскі. // З частымі навальніцамі. Навальнічнае лета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наўско́с, прысл. і прыназ.
Тое, што і наўскасяк. Сонца схілілася к захаду і ўжо наўскос кідала праменні ў вокны. Пестрак. [Бесо] пачаў узнімацца ўгору, ідучы ў падножжы наўскос стромага спаду. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маркі́за 1, ‑ы, ж.
Жонка або дачка маркіза.
[Фр. marquise.]
маркі́за 2, ‑ы, ж.
Навес над акном, дзвярыма, балконам для засцярогі ад сонца. // Штора на акно або дзверы, якая апускаецца зверху ўніз.
[Фр. marquise.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́спацца, ‑сплюся, ‑спішся, ‑спіцца; зак.
Сплючы, адпачыць. Выспацца да ўсходу сонца. Добра выспацца. // Паспаць уволю; адаспацца. Была нядзеля, тэрміновай работы не было, і.. [Маша] вырашыла выспацца за ўсе тры начы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вось-вось, прысл.
Зараз, яшчэ крыху і... Вось-вось пакажацца сонца над блізкім лесам. Лынькоў. Плыў човен. Ён гойдаўся на хвалях і, здавалася, вось-вось схаваецца пад імі назаўсёды. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пульхне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца пульхным, пульхнейшым, пухлым. У шырокай печы ля парога весела гарэлі дровы, клекаталі.. чыгуны і ўвачавідкі пульхнеў на патэльні жоўты, як паўдзённае сонца, блін. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фаса́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да фасада. Фасадная сцяна. □ Раніцай сонца прабівалася праз плюшч на вялізную верхнюю тэрасу, што з фасаднага боку. Караткевіч. // Прызначаны для афармлення фасада. Фасадны балкон.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шафра́нны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і шафранавы (у 3 знач.). Залаты і шафранны захад шырокай паласой дагараў за ляснымі волатамі. Караткевіч. Сонца свет ліе шафранны, У небе воблакі-лябёдкі. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)