Verbum

заклі́каць, -і́чу, -і́чаш, -і́ча; -і́ч; -і́каны; зак.

1. каго. Паклікаць, запрасіць куды-н.

З. у госці.

З. у хату.

2. каго-што, да чаго, на што. Звярнуцца з заклікам зрабіць што-н., прыняць удзел у чым-н.

З. выбаршчыкаў аддаць галасы за кандыдатаў у дэпутаты.

З. да барацьбы або на барацьбу.

Ён закліканы быць пісьменнікам (перан.: мае прызванне да літаратурнай творчасці).

3. каго (што), да чаго. Запатрабаваць паводзіць сябе так або інакш.

З. да парадку.

|| незак. закліка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

запе́рці, -пру́, -прэ́ш, -прэ́; -про́м, -праце́, -пру́ць; -пёр, -пе́рла; -пры́; -пёрты; зак.

1. што. Зачыніць (на замок, засаўку і пад.) або замкнуць (у 1 знач.).

З. дзверы на ключ.

2. каго-што. Змясціць куды-н., зачыніўшы на замок.

З. парасят у хлеўчуку.

З. варожы флот (перан.: акружыць, пазбавіўшы выхаду, магчымасці рухацца).

3. Хутка даставіць, дамчаць куды-н. або ўсунуць, упакаваць куды-н., у што-н. (разм.).

Гэты рысак мігам вас туды запрэ.

Куды ты запёр гэту скрынку?

|| незак. запіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

вы́скачыць, -чу, -чыш, -чыць; зак.

1. Скочыўшы, пакінуць якое-н. месца.

В. з лодкі.

Выскачыла з галавы (перан.: забылася; разм.). В. замуж (перан.: паспешна або нечакана выйсці замуж; разм.).

2. Скачучы або таропка выбегшы, выехаўшы, з’явіцца адкуль-н.

Заяц выскачыў з кустоў.

В. насустрач.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Нечакана выпасці, выскачыць.

Нітка выскачыла з іголкі.

4. Недарэчна, не да месца сказаць, зрабіць што-н. (разм.).

В. са сваёй прапановай.

Выскачыў як Піліп з канапель (прымаўка).

|| незак. выска́кваць, -аю, -аеш, -ае.

адно́сіны, -сін.

1. гл. аднесціся, адносіцца.

2. Сувязі паміж людзьмі, пэўнымі групамі або краінамі, якія ўзнікаюць у працэсе іх дзейнасці; погляд на што-н., характар паводзін, абыходжання каго-н. з кім-, чым-н.

А. паміж бацькамі і дзецьмі.

Дыпламатычныя а.

3. Дачыненне да каго-, чаго-н.; узаемная сувязь, залежнасць з’яў або іх кампанентаў.

Мець а. да гандлю.

А. прычыны да выніку.

◊

Ва ўсіх адносінах — з любога пункту гледжання.

У адносінах да каго-чаго — ужыв. ў якасці прыназоўніка са знач. напрамку дзеяння.

разе́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Прыстасаванне для ўключэння электрапрыбораў у электрычны ланцуг.

2. Маленькі сподачак для варэння.

3. Сабраныя ў пучок стужка, тасьма, шнур і пад., якія служаць упрыгожаннем чаго-н.

4. Кружок з адтулінай у сярэдзіне, які засцерагае падсвечнік ад капель стэарыну, воску і пад.

5. Архітэктурнае або мастацкае ўпрыгожанне ў выглядзе кветкі з аднолькавымі пялёсткамі.

6. Шкляны або папяровы абажур для электрычнай лямпы ў выглядзе раструба.

|| прым. разе́тачны, -ая, -ае (да 1, 2, 4—6 знач.).

суб’е́кт, -а, М -кце, мн. -ы, -аў, м.

1. У філасофіі: чалавек, які пазнае свет і супрацьстаіць яму як аб’екту пазнання.

2. Чалавек як носьбіт якіх-н. уласцівасцей (кніжн.).

3. Наогул чалавек (звычайна з адмоўнымі рысамі; разм.).

Хадзіў тут нейкі падазроны с.

4. У логіцы: прадмет суджэння.

5. У граматыцы: семантычная катэгорыя са значэннем выканаўцы дзеяння або носьбіта стану.

○

Суб’ект права — фізічная або юрыдычная асоба як носьбіт юрыдычных правоў і абавязкаў (спец.).

|| прым. суб’е́ктны, -ая, -ае (да 1, 4 і 5 знач.).

штуршо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

1. Кароткі, рэзкі дотык або ўдар ад сябе.

Ш. у бок.

2. Рэзкае хістанне ў выніку ўдару, рыўка і пад.

Ледзь не ўпаў з лаўкі ад рэзкага штуршка цягніка.

Падземныя штуршкі.

3. У спорце: рух, якім штурхаюць што-н. (напр. ядро, штангу і пад.).

Ш. левай рукой.

4. перан. Тое, што выклікае што-н. або пабуджае да чаго-н. (разм.).

Ш. да вывучэння замежнай мовы.

|| прым. штуршко́вы, -ая, -ае (да 1—3 знач.; спец.).

шы́я, -і, мн. -і, шый, ж.

Частка цела, якая злучае галаву з тулавам.

Доўгая ш.

◊

Даць па шыі каму-н. — выгнаць, зняць з працы каго-н.

Намыліць шыю каму-н. — моцна аблаяць, строга спагнаць.

На шыі вісець (або сядзець) у каго-н. — быць цяжарам, клопатам для каго-н.

На шыю вешацца каму-н. — пра жанчыну: назойліва дабівацца ўвагі.

Скруціць або зламаць шыю на чым-н. — пацярпець няўдачу, загінуць.

|| памянш. шы́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, шы́ек, ж.

|| прым. шы́йны, -ая, -ае.

насто́й, -ю, мн. -і, -яў, м.

1. Вадкасць, якая змяшчае выцяжку з расліннага або жывёльнага рэчыва.

Н. ліпавага цвету.

2. перан. Густы пах якога-н. рэчыва (раслін, ягад і пад.).

Верасовы н.

|| прым. насто́йны, -ая, -ае.

паадкіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і паадкі́дваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. каго-што. Адкінуць адно за адным усё, многае або ўсіх, многіх.

П. каменне з дарогі.

2. што. Адкінуць назад (пра галовы).

П. галовы.