Літа́ўры ’ударны музычны інструмент’ (ТСБМ). З рус. литавры ’тс’, якое з с.-грэч. πολυταυρέα ’літаўры’ ў выніку гаплалогіі: ст.-рус. бить политавры > бить по литаврам > бить в литавры (Фасмер, 2, 501; Крукоўскі, Уплыў, 84). Брукнер (Die Slav. Fremdw. in Litauischen, Weimer, 1887, 23) рус. лексему выводзіць з літ. litaũras ’тс’, супраць чаго Мікала (Beitrage zur Kunde der indoger. Spr., Göttingen, 1895, 118).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
udarowy
udarow|y
1. мед. апаплексічны;
2. фіз. імпульсны; ударны;
wiertarka ~a — бурыльны малаток
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
uderzeniowy
uderzeniow|y
ударны;
fala ~a фіз. ударная хваля;
dawka ~a мед. ударная доза
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
бу́бен, ‑бна; Р мн. ‑аў; м.
1. Ударны музычны інструмент у выглядзе абцягнутага скурай шырокага абруча з металічнымі бразготкамі. Заціх гармонік, замоўклі бубны. Лынькоў. [Дачка:] — Чуеш, коні па шляху бягуць, Чуеш, як музыкі ў бубны б’юць? Танк.
2. Тое, што і барабан.
•••
Голы як бубен гл. голы.
Даць бубна каму гл. даць.
Як у бубен біць гл. біць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звон, зво́на і зво́ну, м.
1. -а, мн. званы́, -о́ў. Ударны сігнальны падвясны інструмент (з медзі або меднага сплаву) у форме пустога ўсечанага конуса з падвешаным усярэдзіне ўдарнікам (языком).
Царкоўны з.
Пажарны з.
Званіць ва ўсе званы (таксама перан.: расказваць усім пра што-н.).
2. -у. Гук, які ўтвараецца гэтым інструментам, а таксама металічнымі або шклянымі прадметамі пры ўдары.
З. касы.
З. шклянак.
3. -у, перан. Погаласкі, плёткі.
Нечага было разносіць такі з. па сяле.
|| прым. зво́навы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спешны, паспешны, паспешлівы, прыспешаны, паскораны, неадкладны, ударны, рупны, тэрміновы, экстраны
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
уда́рныйII в разн. знач. (связанный с ударом) уда́рны;
уда́рная волна́ уда́рная хва́ля;
уда́рное буре́ние уда́рнае бурэ́нне;
уда́рная войско́вая гру́ппа уда́рная вайско́вая гру́па;
уда́рные музыка́льные инструме́нты уда́рныя музы́чныя інструме́нты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гонг
(англ. gong, ад малайск. gong)
1) ударны музычны інструмент у выглядзе металічнага дыска з загнутымі краямі;
2) гукавы сігнал, які падаецца ўдарамі ў кавалак металу, рэйку, а таксама самі гэтыя прадметы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Звон ’ударны сігнальны інструмент; гук гэтага інструмента’. Рус. звон ’від гуку’, дыял. ’прыстасаванне’, укр. дзвін ’звон’, польск. dzwon, в.-луж. zwon, н.-луж. zwón ’тс’, палаб. zünĕ ’mit Glocken läuten’ (’званіць у званы’), чэш., славац. zvon, славен. zvǫ̂n, серб.-харв. зво̏но, зво̏н, зво̑н ’звон’, балг. звон ’прыстасаванне; гук’, звън ’гук’, макед. ѕвоно ’звон’. Ст.-слав. звонъ ’тс’. Ст.-рус. звонъ ’тс’. Прасл. zvonь — аблаўтны бязафіксны назоўнік ад дзеяслова zvьněti (гл. звінець). Ст.-бел. і дыял. форма дзвон < польск. (Булыка, Запазыч., 94), Шанскі, 2, З, 79; Копечны, Zákl. zásoba, 430.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАРАБА́Н
(магчыма, цюрк.),
ударны мембранны музычны інструмент. Мае полы цыліндрычны драўляны (радзей металічны) корпус-рэзанатар, 2 скураныя мембраны (адносная вышыня гуку рэгулюецца іх нацяжэннем), па якіх удараюць драўлянай калатушкай з мяккім наканечнікам, палкай або рукамі. У старажытнасці барабан выкарыстоўваўся як сігнальны інструмент, пазней — для суправаджэння рытуальных танцаў, ваен. шэсцяў, у рэліг. абрадах. Вядомы барабаны розных формаў і памераў, а таксама бронзавыя, драўляныя (без мембран). У сучасным аркестры выкарыстоўваюць т.зв. вялікі і малы (ваенны) барабаны, цяпер вядучы інструмент рытмічнай групы джаза.
т. 2, с. 285
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)