Ро́спаркі, ро́споркы — частка кроснаў (Сл. Брэс.), ро́спыркі, роспіркі, распо́ры ’гарызантальныя папярочныя планкі, што змацоўваюць раму ткацкага станка’, ’пругі пры тканні’ (Уладз.). Да распіра́ць (гл.). Аналагічна рус. распорка, польск. rozporka, rozpora, rozpornica, чэш. rozpora, rozpěra, rozporek ’перакладзіна’, ’распорка’, ’распорная бэлька’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́тка ’выдумшчык, махляр’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, звязана з польск. rytka, retka ’дэталь ткацкага станка для навівання пражы на навой’, якое з ням. Retkamm. Наўрад ці можна збліжаць з серб.-харв. ри̏та ’лахман’, ’галадранец’, ’абарванец’, не гледзячы на фармальнае падабенства.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРЭНБУ́РГ,
горад у Расіі, цэнтр Арэнбургскай вобласці, на рацэ Урал. 573,3 тысяч жыхароў (1994). Чыгуначны вузел. Аэрапорт. Машынабудаванне і металаапрацоўка (свідравальнае і газаперапрацоўчае абсталяванне, станка- і прыладабудаванне, гідрапрэсы і інш.), хімічная (гумава-тэхнічныя вырабы), лёгкая (тэкстыльная, вытворчасць пуховых хустак), харчовая (мукамольная, камбікормавая, мясная) прамысловасць; вытворчасць будаўнічых матэрыялаў. 5 ВНУ. Музеі.
т. 2, с. 11
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
абце́рці, абатру́, абатрэ́ш, абатрэ́; абатро́м, абатраце́, абатру́ць; абцёр, -це́рла; абатры́; абцёрты; зак.
1. каго-што. Выцерці, зрабіць сухім, чыстым.
А. рукі.
А. твар.
2. што. Зняць, сцерці верхні слой чаго-н.
А. старую фарбу.
|| незак. абціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. абце́рціся, абатру́ся, абатрэ́шся, абатрэ́цца; абатро́мся, абатраце́ся, абатру́цца; абцёрся, -це́рлася; абатры́ся; незак. абціра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. абціра́нне, -я, н. і абці́рка, -і, ДМ -рцы, ж.
Халоднае абціранне (масаж цела мокрым ручніком). Анучка для абціркі станка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ху́ткасць, -і, ж.
1. Ступень інтэнсіўнасці, шпаркасці руху каго-, чаго-н. або распаўсюджання чаго-н.
Поле ачышчалася ад снегу з небывалай хуткасцю.
Высокая х. стральбы.
2. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, станка і пад.), звязанае з парадкам узаемадзеяння дэталей каробкі перадач.
Уключыць х.
Ехаць на трэцяй хуткасці.
3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да часу, за які гэты шлях пройдзены.
Раўнамерная х.
|| прым. ху́ткасны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Х. аўтобус.
Х. доступ у інтэрнэт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абслуго́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Выконваць работу, звязаную з задавальненнем чыіх‑н. патрэб. Сам жа падлоўчы не належаў да тутэйшага насельніцтва, патрэбы якога абслугоўвала гэта школа. Колас.
2. Выконваць работу, звязаную з эксплуатацыяй чаго‑н. (станка, машыны і пад.). Абслугоўваць адначасова некалькі станкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
устарэ́ць, ‑эе; зак.
Перастаць адпавядаць сучасным патрабаванням, выйсці з ужытку, моды. Устарэла мадэль станка. □ [Пушкоў:] — Ісціна, што любоў і голад правяць светам, устарэла. Гаўрылкін. [Настаўнік:] — У тваіх вершах усё вельмі проста, вельмі ўсё зразумела. Цяпер гэта не ў модзе, устарэла. Бялевіч. Кінь, Ілья, пустое дзела! Твая тэхніка ўстарэла. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпі́ндэль
(ням. Spindel)
1) вал металарэзнага станка, які перадае вярчэнне інструменту або загатоўцы дэталі;
2) верацяно ў прадзільнай машыне;
3) вось якога-н. механізма, прыстасавання (катушкі, суднавага шпіля і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хо́бат, -а, М -аце, мн. -ы, -аў, м.
1. У некаторых млекакормячых: рухомы насавы прыдатак, падоўжаны нос.
Х. слана.
Х. тапіра.
2. Выцягнуты прыдатак у пярэдняй частцы цела некаторых беспазваночных і насякомых, які служыць для хапання здабычы і абароны (спец.).
3. Частка механізмаў, машын, якая па форме нагадвае выцягнуты нос жывёлы (спец.).
4. Задняя падоўжаная частка лафета артылерыйскай гарматы або задняя частка станка кулямёта (спец.).
|| памянш. хабато́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.
|| прым. хо́батны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыно́жак ’дэталь у калаўроце, на якую наступаюць нагой, каб прывесці ў рух кола’ (Скарбы), мн. л. прыно́жкі ’планкі, якія злучаюць ніжнія часткі ножак стала’ (паст., Сл. ПЗБ). Суфіксальная лексікалізацыя словазлучэння пры назе́; параўн. аналагічнае, але з іншай семантыкай рус. дыял. прино́жка ’перакладзіна, якая змацоўвае стойкі ткацкага станка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)