копе́йка капе́йка, -кі ж.;

копе́йка в копе́йку капе́йка ў капе́йку;

без копе́йки без капе́йкі, без гро́ша;

в копе́йку стать (обойти́сь, вскочи́ть, влете́ть и т. п.) у капе́йку абысці́ся (уляце́ць);

до после́дней копе́йки израсхо́довать да апо́шняй капе́йкі зрасхо́даваць;

дрожа́ть (трясти́сь) над ка́ждой копе́йкой дрыжа́ць (калаці́цца, трэ́сціся) над ко́жнай капе́йкай;

за копе́йку уступи́ть (отда́ть) за капе́йку адда́ць;

как одну́ копе́йку (заплати́ть, вы́ложить и т. п.) як адну́ капе́йку (заплаці́ць, вы́класці і да т.п.);

ни копе́йки ні (ані́) капе́йкі;

ни на копе́йку (нет) ні на капе́йку (ні на грош) (няма́);

поги́бнуть (пропа́сть и т. п.) ни за копе́йку загі́нуць (прапа́сці і да т.п.) ні за што (ні за грош);

с копе́йками з капе́йкамі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уйти́ сов.

1. (пойти) пайсці́; (выйти) вы́йсці; (отойти) адысці́; (отдалиться) адысці́ся; (зайти) зайсці́; (направиться) накірава́цца, пада́цца; (исчезнуть) зні́кнуць; (покинуть) пакі́нуць; (перестать заниматься чем-л., делать что-л., быть кем-, чем-л. и т. п.) пераста́ць быць (займа́цца, рабі́ць і да таго́ падо́бнае);

2. (убежать, скрыться, спастись) уцячы́, мног. паўцяка́ць; (избежать) пазбе́гнуць, уні́кнуць; (уклониться) ухілі́цца; (избавиться) пазба́віцца; (отделаться) адчапі́цца, адкара́скацца;

3. (не препятствовать, посторониться) сысці́, саступі́ць;

уйти́ с доро́ги сысці́ (саступі́ць) з даро́гі;

4. (израсходоваться) пайсці́, вы́йсці; (истратиться) быць вы́даткаваным, быць стра́чаным; (пропасть) прапа́сці; (вытечь — о жидкостях) разг. вы́цечы; (при кипении) пабе́гчы, вы́бегчы;

5. (углубиться) паглы́біцца;

6. (пройти — о времени) прайсці́, міну́ць;

7. (о часах) спяша́цца;

часы́ ушли́ вперёд гадзі́ннік спяша́ецца;

уйти́ в о́бласть исто́рии адысці́ ў гісто́рыю, стаць гісто́рыяй;

уйти́ в себя́ паглы́біцца ў сябе́;

далеко́ не уйдёшь далёка не по́йдзеш;

уйти́ вперёд абагна́ць, апярэ́дзіць;

уйти́ далеко́ пайсці́ далёка;

душа́ ушла́ в пя́тки душа́ апыну́лася ў пя́тках.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

глаз м., в разн. знач. во́ка, -ка ср., мн. во́чы, род. вачэ́й;

в глаза́ говори́ть (сказа́ть) у во́чы гавары́ць (сказа́ць);

глаза́ б (мои́) не виде́ли (кого, чего) во́чы мае́ не ба́чылі б (каго, чаго), во́чы (мае́) не глядзе́лі б (на каго, што);

глаза́ горя́т у кого (чьи) на (что) во́чы гара́ць у каго (чые) на (што);

глаза́ на лоб ле́зут во́чы на лоб ле́зуць (выла́зяць);

де́лать больши́е глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми рабі́ць вялі́кія во́чы, глядзе́ць вялі́кімі вача́мі;

куда́ глаза́ глядя́т (идти́, брести́) куды́ во́чы глядзя́ць (ісці́, брысці́);

куда́ ни кинь гла́зом куды́ ні кінь во́кам;

лезть на (в) глаза́ (кому) ле́зці на (ў) во́чы (каму);

на глаз на во́ка;

на глаза́ не пока́зываться (не попада́ться) на во́чы не пака́звацца (не папада́цца);

на глаза́х чьих (у кого, кого) на вача́х чыіх (у каго, каго);

ни в одно́м глазу́ (гла́зе) ні ў адны́м во́ку;

отвести́ глаза́ (кому на что) адве́сці во́чы (каму на што);

с глаз доло́й (уйти, убраться и т. п.) прэч з вачэ́й (пайсці́);

с гла́зу на глаз з во́ка на во́ка, во́ка на во́ка, сам-на́сам;

смотре́ть (гляде́ть) во все глаза́о́ба гла́за) глядзе́ць пі́льным во́кам;

хоть глаз вы́коли хоць во́ка вы́калі;

не спуска́ть глаз (с кого-л.) не зво́дзіць (не спуска́ць) вачэ́й (з каго-небудзь), мець на во́ку (каго-небудзь);

за глаза́ за во́чы;

бере́чь пу́ще гла́за берагчы́ як зрэ́нку во́ка;

дурно́й глаз пага́нае во́ка;

в глаза́х (чьих) у вача́х (чыіх);

на глаза́ (чьи) на во́чы (чые);

за глаза́ (достаточно, хватит) аж зана́дта;

невооружённым глазом про́стым (няўзбро́еным) во́кам;

просты́м глазом про́стым во́кам;

с пья́ных глаз з п’я́ных вачэ́й;

с каки́ми глаза́ми появи́ться (показа́ться) (куда) з які́мі вача́мі з’яві́цца (паяві́цца, паказа́цца) (куды);

глаза́ на мо́кром ме́сте (у кого) во́чы на мо́крым ме́сцы (у каго);

глаза́ слипа́ются во́чы зліпа́юцца;

глаз не каза́ть вачэ́й не пака́зваць;

глаз не пока́зывать вачэ́й не пака́зваць;

глазом не моргну́ть во́кам не (з) маргну́ць;

вски́нуть глаза́ (глазами) ускі́нуць (узня́ць) во́чы;

вы́плакать (все) глаза́ вы́плакаць (усе́) во́чы;

вы́смотреть глаза́ прагле́дзець во́чы;

зама́зать глаза (кому) зама́заць во́чы (каму);

закры́ть глаза́ (на что) заплю́шчыць во́чы (на што);

запусти́ть глаза́ (куда) усу́нуць нос (куды);

коло́ть глаза (кому) кало́ць во́чы (каму);

мозо́лить глаза́ (кому) мазо́ліць во́чы (каму);

откры́ть глаза (кому) на (что) адкры́ць во́чы (каму) на (што);

прогляде́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;

продра́ть глаза́ прадра́ць (пралупі́ць) во́чы;

пропла́кать (все) глаза́ прапла́каць (усе́) во́чы;

просмотре́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;

пя́лить глаза́ лупі́ць во́чы;

есть глаза́ми е́сці вача́мі;

игра́ть глаза́ми падмо́ргваць;

изме́рить глаза́ми зме́раць вача́мі, акі́нуць во́кам;

иска́ть глаза́ми шука́ць вача́мі;

пожира́ть глаза́ми е́сці вача́мі;

стреля́ть глаза́ми страля́ць вача́мі;

бить в глаза́ біць у во́чы;

броса́ться в глаза́ кіда́цца ў во́чы;

вы́расти на глаза́х (чьих) вы́расці ў вача́х (чыіх);

гляде́ть сме́рти (опа́сности, ги́бели и т. п.) в глаза́ глядзе́ць сме́рці (небяспе́цы, гі́белі і да т.п.) у во́чы;

лезть в глаза́ (на глаза́) ле́зці ў во́чы (на во́чы);

смотре́ть (гляде́ть) в глаза́ (кому) глядзе́ць у во́чы (каму);

смотре́ть (гляде́ть) пря́мо (сме́ло) в глаза́ (чему) глядзе́ць пра́ма (сме́ла) у во́чы (чаму);

смотре́ть (гляде́ть) (на что чьими) глаза́ми глядзе́ць (на што чыімі) вача́мі;

ты́кать в глаза́ паро́ць во́чы;

в глаза́ не вида́ть (кого) у во́чы не ба́чыць (каго);

в глаза́х двои́т у вача́х дваі́цца;

в глаза́х двои́тся у вача́х дваі́цца;

в глаза́х ряби́т у вача́х страка́ціць;

в глаза́х темне́ет у вача́х цямне́е;

в глаза́х (перед глаза́ми) стоя́ть у вача́х (перад вача́мі) стая́ць;

за глаза́ (говорить, ругать, называть и т. п.) за во́чы (гавары́ць, ла́яць, называ́ць і да т.п.);

из глаз (скры́ться, исче́знуть, пропа́сть и т. п.) з вачэ́й (схава́цца, зні́кнуць, прапа́сці і да т.п.);

как бельмо́ на глазу́ як бяльмо́ на во́ку;

наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достаёт глаз як во́кам скі́нуць (схапі́ць, ахапі́ць, акі́нуць, згле́дзець);

не в бровь, а (пря́мо) в глаз не ў брыво́, а ў во́ка;

не ве́рить свои́м глаза́м не ве́рыць сваі́м вача́м;

не знать, куда́ глаза́ деть не ве́даць, куды́ во́чы дзець;

не своди́ть глаз не зво́дзіць вачэ́й;

не успе́ть гла́зом моргну́ть (мигну́ть) не паспе́ць во́кам маргну́ць;

ни аза́ в глаза́ не знать (не понима́ть и т. п.) нічагу́ткі не ве́даць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

галава́

1. ж., в разн. знач. голова́;

павярну́ць ~ву́ — поверну́ть го́лову;

сто гало́ў рага́тай жывёлы — сто голо́в рога́того скота́;

г. кало́ны — голова́ коло́нны;

г. сы́ру — голова́ сы́ру;

2. м. (главное лицо) глава́;

г. сям’і́ — глава́ семьи́;

г. ўра́да — глава́ прави́тельства;

3. м., уст. голова́;

гарадскі́ г. — городско́й голова́;

мёртвая г.зоол. мёртвая голова́;

у ~вах — в голова́х, в изголо́вье;

злама́ць (скруці́ць) сабе́у́ — слома́ть (сверну́ть) себе́ ше́ю;

на сваю́у́ — на свою́ го́лову;

аве́чая г. — бара́нья башка́;

г. яло́вая — голова́ ело́вая;

бе́дная г. — бе́дная голова́;

гара́чая г. — горя́чая голова́;

дзіра́вая г. — дыря́вая голова́;

дубо́вая г. — дубо́вая голова́;

залата́я г. — золота́я голова́;

све́тлая г. — све́тлая голова́;

г. — два ву́хі — садо́вая голова́;

вы́біць дур з ~вы́ — вы́бить дурь из головы́;

г. ідзе́ кру́гам — голова́ идёт кру́гом;

як снег на ~ву́ — как снег на го́лову;

ве́цер у ~ве́ — ве́тер в голове́;

з ~во́й — с голово́й; башкови́тый;

хоць кол на ~ве́ чашы́ — хоть кол на голове́ теши́;

як на маю́ дурну́ю ~ву́ (мой дурны́ ро́зум) — по мое́му сла́бому разуме́нию;

ле́зці ў ~ву́ — лезть в го́лову;

не знасі́ць ~вы́ — (каму) не сноси́ть головы́ (кому);

падня́ць (узня́ць) ~ву́ — подня́ть го́лову;

вы́йсці (вы́лецець, вы́скачыць) з ~вы́ — вы́йти (вы́лететь, вы́скочить) из головы́;

у вір ~во́ю — в о́мут голово́й;

стая́ць над ~во́ю — стоя́ть над голово́й;

вы́даць (сябе́) з ~во́й — вы́дать (себя́) с голово́й;

зве́сіць (апусці́ць) ~ву́ — пове́сить (опусти́ть) го́лову;

трыма́ць ~ву́ высо́ка — держа́ть го́лову высоко́;

се́сці на ~ву́ — сесть на го́лову;

даць ~ву́ на адсячэ́нне — дать го́лову на отсече́ние;

г. кру́жыцца (кру́ціцца) — голова́ кру́жи́ться;

у ~ве́ закружы́лася (закруці́лася) — в голове́ закружи́лось;

закруці́ць ~ву́ — вскружи́ть го́лову;

валі́ць з хво́рай ~вы́ на здаро́вую — вали́ть с больно́й головы́ на здоро́вую;

хадзі́ць на ~ве́ — ходи́ть на голове́;

рызыку́ючы ~во́й — риску́я жи́знью;

варушы́ць ~во́ю — шевели́ть мозга́ми;

няма́ дзе ~ву́ прытулі́ць — не́где (не́куда) го́лову приклони́ть;

во́лас з ~вы́ не ўпадзе́ — во́лос с головы́ не упадёт;

з ~вы́ да ног — с головы́ до ног;

з ног да ~вы́ — с ног до головы́;

удзяўбці́ (убі́ць) у ~ву́ — вдолби́ть (вбить, втемя́шить) в го́лову;

куры́ная г. — кури́ная голова́;

руча́цца ~во́й — руча́ться голово́й;

а яму́ (ёй, ім) не ў ~ве́ — а ему́ (ей, им) и го́ря ма́ло;

не гэ́та (у каго) у ~ве́ — не э́то (у кого) на уме́;

а мне гэ́та не ў ~ве́ — а я э́то из ви́да упусти́л; а мне невдомёк;

не мець клёку ў ~ве́ — без царя́ в голове́;

тлумі́ць (маро́чыць) ~ву́ — моро́чить го́лову;

дайсці́ сваёй ~во́ю — дойти́ свои́м умо́м;

клёпкі ў ~ве́ не хапа́е — клёпки в голове́ не хвата́ет;

няха́й твая́ (яго́) г. не балі́цьэ́то не твоя́ (не его́) забо́та;

набра́ць (сабе́) у ~ву́ — вбить (себе́) в го́лову;

мякі́на ў ~ве́ — мяки́на в голове́, пуста́я башка́; голова́ трухо́й наби́та;

не з тваёй (ва́шай і г.д.) ~во́й — не с твои́м (ва́шим и т.д.) умо́м; не твоего́а́шего и т.д.) ума́ де́ло;

злажы́ць ~ву́ — сложи́ть го́лову;

прыйсці́ ў ~ву́ — прийти́ в го́лову;

у ~ву́ не ле́зе — в го́лову не ле́зет;

схапі́цца за ~ву́ — схвати́ться за го́лову;

не то́ўпіцца ў ~ве́ — не вмеща́ется в голове́;

не схіля́ць ~вы́ — не склоня́ть головы́;

пастая́ць ~во́й — постоя́ть голово́й;

падста́віць ~ву́ — подста́вить го́лову;

акуну́цца з ~во́й — окуну́ться с голово́й;

бі́цца ~во́й аб сцяну́ — би́ться голово́й об сте́ну;

вы́кінуць ду́расць з ~вы́ — вы́бросить дурь из головы́;

адда́ць ~ву́ пад закла́д — отда́ть го́лову в закла́д;

адка́зваць ~во́й — отвеча́ть голово́й;

міністэ́рская г. — министе́рская голова́;

г. з плеч — голова́ с плеч;

о́й налажы́цьпропа́сть; поги́бнуть;

сту́кнула ў ~ву́ — сту́кнуло в го́лову;

зняць ~ву́ — снять го́лову;

засе́сці ў ~ву́ — засе́сть в го́лову;

адуры́ць (задуры́ць) ~ву́ — (каму) заморо́чить го́лову (кому);

згубі́ць ~ву́ — потеря́ть го́лову;

намы́ліць ~ву́ — (каму) намы́лить го́лову (кому);

на све́жую ~ву́ — на све́жую го́лову;

з ~вы́ не выхо́дзіць — из головы́ не выхо́дит;

на сваю́у́ — на свою́ го́лову;

мець ~ву́ на пляча́х — име́ть го́лову на плеча́х;

адкруці́ць ~ву́ — (каму) сверну́ть го́лову (кому);

забі́ць ~ву́ — (чым) заби́ть го́лову (чем);

уда́рыць у ~ву́ — уда́рить в го́лову;

це́раз ~ву́ — (чыю) че́рез го́лову (чью);

кроў кі́нулася ў ~ву́ — кровь бро́силась (уда́рила) в го́лову;

вы́кінуць з ~вы́ — вы́бросить из головы́;

за ба́цькавай ~во́й (жыць) — за роди́тельской спино́й (жить);

як абухо́м па ~ве́ — как о́бухо́м по голове́;

г. як рэ́шата — дыря́вая голова́;

г. (не) ва́рыць — голова́ (не) ва́рит;

паста́віць з ~вы́ на но́гі — поста́вить с головы́ на́ ноги;

схілі́ць ~ву́ — (перад кім, чым) склони́ть го́лову (перед кем, чем);

сам сабе́ г. — сам себе́ голова́;

каро́на з ~вы́ не зва́ліцца (не спадзе́) — коро́на с головы́ не упадёт;

кру́кам ~вы́ не даста́ць — не подступи́ться;

на скрут (злом) ~вы́ — сломя́ го́лову; очертя́ го́лову;

лама́ць ~ву́ — (над чым) лома́ть го́лову (над чем);

заплаці́ць ~во́й — заплати́ть голово́й;

адна́ г. до́бра, а дзве лепшпосл. ум хорошо́, а два лу́чше;

і да булавы́ трэ́ба г.посл. голова́ во вся́ком де́ле нужна́;

што г., то ро́зумпосл. ско́лько голо́в, сто́лько умо́в;

за дурно́й ~во́й нага́м неспако́йпосл. дурна́я голова́ нога́м поко́я не даёт;

ад чужо́га ша́лу г. кру́ціццапосл. в чужо́м пиру́ похме́лье;

пакая́ннай галавы́ меч не сячэ́посл. пови́нную го́лову меч не сечёт;

што ў цвяро́зага ў ~ве́, то́е ў п’я́нага на языку́посл. что у тре́звого на уме́, то у пья́ного на языке́;

г. з пакло́нам, язы́к з прыгаво́ркайпогов. голова́ с покло́ном, язы́к с пригово́ром (прибау́ткой)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)