святы́

1. прил., рел. свято́й;

~та́я тро́йца — свята́я тро́ица;

2. прил., перен. свято́й, свяще́нный;

с. абавя́зак — свято́й (свяще́нный) долг;

3. в знач. сущ., рел. свято́й;

4. в знач. сущ., ирон. свято́ша;

◊ ~та́я пра́ўда — свята́я пра́вда;

с. дух — свято́й дух;

~ты́м ду́хам — шутл. святы́м ду́хом;

~та́я прастата́ — свята́я простота́;

~та́я ~ты́х — свята́я святы́х;

не ~ты́я гаршкі́ ле́пяць — посл. не бо́ги горшки́ обжига́ют

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́лно нареч., в знач. сказ., разг. и частица (довольно, хватит) го́дзе, хо́піць, до́сыць; (перестань, брось) кінь; (перестаньте, бросьте) кі́ньце; (что ты говоришь!) што ты (ка́жаш)!; (что вы говорите!) што вы (ка́жаце)!;

по́лно вам пла́кать! го́дзе (хо́піць, до́сыць) вам пла́каць!;

по́лноте ссо́риться! го́дзе (хо́піць, до́сыць, кі́ньце) свары́цца!;

по́лно, пра́вда ли? кі́нь(це), хі́ба гэ́та пра́ўда?;

и по́лно! і го́дзе!, і то́лькі!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГО́МЕЛЬСКАЯ АРГАНІЗА́ЦЫЯ РСДРП.

Аформілася ў канцы 1903. У студз. 1904 на правах раённай увайшла ў Палескі камітэт РСДРП. Пасля яго расфарміравання ў вер. 1905 пераўтворана ў раённую арг-цыю, падзялялася на Гарадскую, Навабеліцкую і Чыгуначную арг-цыі. У рэвалюцыю 1905—07 разам з Бундам кіравала выступленнямі працоўных, мела баявыя дружыны. У час кастр. паліт. стачкі 1905 яе прадстаўнікі ўваходзілі ў кааліцыйны рэв. к-т, у дні снежаньскай паліт. стачкі 1905 — у Гомельскі камітэт дэлегатаў. Вясной 1906 арг-цыя рэарганізавана ў акруговую. У 1907 разгромлена. У вер. 1909 адноўлены Гомельскі акр. к-т РСДРП. З 1911 дзейнічалі Чыгуначная і Навабеліцкая арг-цыі. Вясной 1912 Гомельская арганізацыя РСДРП удзельнічала ў правядзенні сходаў рабочых у знак пратэсту супраць Ленскага расстрэлу. Мела перадатачны пункт падп. л-ры, распаўсюджвала газ. «Правда» і збірала сродкі ў яе фонд, арганізоўвала стачкі, паліт. сходкі, выдавала і распаўсюджвала лістоўкі. Удзельнічала ў падрыхтоўцы Гомельскага перасыльнага пункта паўстання 1916. Напярэдадні Лют. рэвалюцыі 1917 у горадзе дзейнічалі с.-д. групы на эвакуіраваных заводах. У сак. 1917 яны ўвайшлі ў склад Гомельскай аб’яднанай арг-цыі РСДРП. У крас. 1917 бальшавікі выйшлі з яе і ўтварылі самастойны Палескі к-т РСДРП(б).

М.В.Біч.

т. 5, с. 338

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

го́лы

1. го́лый, наго́й, оголённый, обнажённый;

2. перен. го́лый;

го́лыя фа́кты — го́лые фа́кты;

го́лыя лічбы — го́лые ци́фры;

3. перен. ни́щий, бе́дный;

◊ го́лая пра́ўда — го́лая пра́вда;

браць го́лымі рука́мі — брать го́лыми рука́ми;

свяці́ць го́лым це́лам — ходи́ть в лохмо́тьях;

на го́лым ме́сцы — на го́лом ме́сте;

го́ламу разбо́й не стра́шны — посл. го́лому разбо́й не стра́шен;

г. як бізу́н — погов. гол как соко́л;

г. збіра́йся, г. гато́ў — погов. го́лый собира́йся, го́лый гото́в

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БЕЛАРУ́СКІ ФРОНТ ДРУГІ́ ў Вялікую Айчынную вайну. 1-е фарміраванне створана 17.2.1944, дзейнічала на Ковельскім напрамку. Камандуючы ген.-палк. П.А.Курачкін, чл. ваен. савета ген.-лейт. Ф.Я.Бокаў, нач. штаба ген.-лейт. У.Я.Калпакчы. Уваходзілі арміі: 47, 61, 70, 6-я паветраная. Войскі фронту пачалі Ковельскую аперацыю, у час якой гітлераўцы прарвалі акружэнне Ковеля, таму сав. войскі перайшлі да абароны. 5.4.1944 фронт расфарміраваны, войскі перададзены ў склад Беларускага фронту першага.

2-е фарміраванне створана 24.4.1944 у выніку падзелу Зах. фронту на 2-і і 3-і Бел. франты, дзейнічала на Магілёўскім напрамку. Камандуючыя: ген.-палк. І.Я.Пятроў, з чэрв. 1944 ген. арміі Г.Ф.Захараў, з ліст. 1944 Маршал Сав. Саюза К.К.Ракасоўскі; чл. ваен. савета: ген.-лейт. Л.З.Мехліс, з ліп. 1944 ген.-лейт. М.Я.Субоцін; нач. штаба: ген.-лейт. С.І.Любарскі, з мая 1944 ген.-палк. А.М.Багалюбаў. У розны час уваходзілі арміі: 3, 19, 33, 43, 48, 49, 50, 65, 70, 2-я ўдарная, 1-я і 5-я гвардз. танкавыя, 4-я паветраная. Франтавая газ. «Фронтовая правда». Войскі фронту ў 1944 правялі Магілёўскую, Беластоцкую аперацыі, удзельнічалі ў Мінскай (гл. адпаведныя арт.), у 1945 ва Усх.-Прускай, Усх.-Памеранскай, Берлінскай аперацыях. 6.5.1945 на тэр. Германіі сустрэліся з войскамі 2-й англ. арміі. 10.6.1945 фронт расфарміраваны, яго палявое ўпраўленне перайменавана ва ўпраўленне Паўн. групы войскаў.

М.І.Камінскі.

т. 2, с. 460

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

шчы́ры

1. и́скренний, открове́нный, чистосерде́чный; прямо́й;

~рае прызна́нне — и́скреннее (открове́нное, чистосерде́чное) призна́ние;

~рыя пачу́цці — и́скренние чу́вства;

2. (интимный) задуше́вный;

~рыя размо́вы — задуше́вные разгово́ры;

3. (дружелюбный) серде́чный, душе́вный;

ён быў такі́ ш. — он был тако́й серде́чный (душе́вный);

4. (лишённый искусственности) непритво́рный, безыску́сственный;

~рае здзіўле́нне — непритво́рное удивле́ние;

5. (работающий с усердием) усе́рдный;

~рая пра́ца — усе́рдный труд;

6. (простой, доверчивый) простосерде́чный;

ш. чалаве́к — простосерде́чный челове́к;

◊ ад ~рага сэ́рца — от чи́стого се́рдца;

~рая пра́ўда — чи́стая пра́вда

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чи́стый в разн. знач. чы́сты;

чи́стая ко́мната чы́сты пако́й;

на чи́стом во́здухе на чы́стым паве́тры;

чи́стое бельё чы́стая бялі́зна;

чи́стое зо́лото чы́стае зо́лата;

чи́стый спирт чы́сты спірт;

чи́стый го́лос чы́сты го́лас;

чи́стая рабо́та чы́стая рабо́та;

чи́стая со́весть чы́стае сумле́нне;

чи́стая пра́вда чы́стая пра́ўда;

чи́стая при́быль чы́сты прыбы́так;

чи́стый вес чы́стая вага́;

◊

принима́ть за чи́стую моне́ту прыма́ць (лічы́ць) за чы́стую мане́ту;

в чи́стом по́ле у чы́стым по́лі;

от чи́стого се́рдца ад шчы́рага сэ́рца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наве́рх

1. нареч. (на верхнюю часть чего-л.) наве́рх;

занясі́це н. — занеси́те наве́рх;

вы́лезці з я́мы н. — вы́лезть из я́мы наве́рх;

2. нареч. (ввысь) наве́рх, вверх;

гля́нуць н. — взгляну́ть наве́рх (вверх);

3. нареч. нару́жу;

вы́вернуць шэ́рсцю н. — вы́вернуть ше́рстью нару́жу;

смала́ вы́ступіла н. — смола́ вы́ступила нару́жу;

4. нареч., горн. на-гора́;

5. нареч., перен. наве́рх, нару́жу;

пра́ўда ўсплыве́ н. — пра́вда всплывёт наве́рх (нару́жу);

6. предлог с род. пове́рх;

н. саро́чкі — пове́рх соро́чки;

◊ усплы́ць (вы́йсці) н. — всплыть (вы́йти) на пове́рхность, (нару́жу)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кало́ць I несов.

1. в разн. знач. коло́ть; (свиней — ещё) ре́зать; бить;

іржэ́ўнік ко́ле но́гі — стерня́ ко́лет но́ги;

к. штыко́м — коло́ть штыко́м;

к. свіне́й — коло́ть (ре́зать, бить) свине́й;

2. безл. (причинять колющую боль) коло́ть;

у баку́ ко́ле — в боку́ ко́лет;

3. (шприцем) коло́ть, де́лать уко́лы;

4. разг. (рогами) бода́ть;

5. перен. коло́ть, уязвля́ть;

к. дако́рамі — коло́ть упрёками;

◊ к. во́чы — (каму) коло́ть глаза́ (кому);

пра́ўда во́чы ко́ле — посл. пра́вда глаза́ ко́лет

кало́ць II несов. (расщеплять на части) коло́ть; руби́ть;

к. лёд — коло́ть лёд;

к. дро́вы — коло́ть (руби́ть) дрова́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГАРБУНО́Ў Цімафей Сазонавіч

(6.8.1904, в. Саннікі Бешанковіцкага р-на Віцебскай вобл. — 8.10.1969),

грамадскі, парт. і дзярж. дзеяч БССР, гісторык. Акад. АН БССР (1959). Скончыў БДУ (1936), Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК ВКП(б) (1948). З 1933 карэспандэнт газ. «Правда», з 1937 гал. рэдактар Дзярж. выдавецтва БССР, з 1939 рэдактар газ. «Звязда». У 1941—47 і 1950—60 сакратар ЦК КПБ. У пач. Вял. Айч. вайны на паліт. рабоце ў Чырв. Арміі, удзельнічаў у арганізацыі партыз. руху на Беларусі. З 1942 рэдактар час. «Славяне», адначасова ў 1942—46 узначальваў Камісію па гісторыі Айч. вайны пры ЦК КП(б)Б. У 1949—50 рэдактар час. «Наука и жизнь». У 1960—67 акадэмік-сакратар Аддз. грамадскіх навук АН БССР. Чл. ЦК КПБ у 1941—66, чл. Бюро ЦК КПБ у 1945—47 і 1950—60. Дэп. Вярх. Савета СССР у 1946—62, Вярх. Савета БССР у 1947—67. У 1955—63 старшыня Вярх. Савета БССР. Аўтар прац па гісторыі ўтварэння БССР, уз’яднання бел. народа ў адзінай дзяржаве, папулярных выданняў па гісторыі Беларусі. Яго кн. «Гераічнае мінулае беларускага народа» (1945) і «Уз’яднанне беларускага народа ў адзінай савецкай сацыялістычнай дзяржаве» (1949) былі залічаны ў разрад нацыяналістычных і забаронены для выкарыстання ў бібліятэках, асноўны іх тыраж знішчаны.

Тв.:

Освобожденная Западная Белоруссия. М., 1940;

Образование Белорусской Советской Социалистической Республики. М., 1949;

Уз’яднанне беларускага народа ў адзінай савецкай сацыялістычнай дзяржаве. 2 выд. Мн., 1952;

Народы-братья: О связях бел. народа с народами Прибалтики. Мн., 1961;

В.И.Ленин — создатель белорусского советского социалистического государства. Мн., 1962.

І.П.Хаўратовіч.

т. 5, с. 57

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)