мед. гнойны нарыў; збіранне гною ў органах або тканках, выкліканае запаленчым працэсам (напр. а. лёгкага).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
abscess
[ˈæbses]1.
n.
скула́f., нары́ў -ва m., абсцэ́с-са m.
2.
v.i.
нарыва́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
прыпа́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
1.што. Сагрэць чым‑н. гарачым і вільготным. Прыпарыць нарыў. Прыпарыць нагу.
2. Моцна прыпячы. Ёй [расе] шаптаў лазовы куст надрэчны: «Што блішчыш?.. Твой лёс недаўгавечны, Ледзьве сонца горача прыпарыць, Знікнеш ты, празрыстая, ў абшары...»Ляпёшкін./убезас.ужыв.Прайшлі дажджы, прыпарыла.Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вуды́р ’гнойны нарыў, прышч’ (Нас.); ’вадзяны пузыр’ (КЭС); ’болька пры апёку або націску на мазоль’ (Бір. Дзярж.). Гл. ваўдыр (відавочна, вудыр < вуўдыр < ваўдыр).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wrzód, ~odu
wrz|ód
м.нарыў, скула; язва;
~ód żołądka мед. язва страўніка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ripe
[raɪp]
adj.
1) сьпе́лы
2) гато́вы, насьпе́лы
a ripe boil — нары́ў гато́вы прарва́цца
time is ripe — насьпе́ў час
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Мараві́ца ’скула’, ’нешта нязначнае’, марава́я скула ’карбункул’ (Ян.). Укр.морови́ця ’маравая язва’, польск.morowica ’скула, нарыў у горле’. Да прасл.mor‑/mir‑/mьr‑ < мерці, смерць (Варш. сл., 2, 1043).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́чча вы́мя ’павялічаныя залозы пад пахай’ (чавус., Нар. медыцына), ’павялічаныя грудкі ў нованароджаных’ (там жа), су́ччае вымя (сучее выме) ’павелічэнне залоз пад пахай, пераходзячае ў скулу’ (Нас.), сучы́нае вы́мя ’нарыў пад пахай’ (ТСБМ), сучаі́м’е, сухаі́мʼе ’гідрадэніт, запаленне залоз пад пахай’ (шчуч., люб., Сл. ПЗБ). Параўн. укр.палес.су́че ви́мйе ’нарыў пад пахай’, рус.су́чье вы́мя ’тс’. Варыянтнасць абодвух элементаў словазлучэння, параўн. укр.палес.собаче вымйе, суча цицька, рус.дыял.собачье вымя, сучья ти́тька, таксама тыпалагічныя паралелі тур.köpekmemesi ’нарыў пад пахай’, тат.эт имчэге ’тс’ (“сучча вымя”) сведчаць, паводле Беразовіч (Язык и трад. культура, 514), пра вобразны характар намінацыі хвароб, дадатковым матывуючым прызнакам пры ўтварэнні якіх з’яўляюцца негатыўныя канатацыі, звязаныя з вобразам сабакі. У беларускай мове звычайна характэрныя для ўтварэння назваў раслін (гл. сабачы). Крыніцы паходжання няясныя (першасная метафара?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ску́льнік1 ‘увярэднік’ (паст., Сл. ПЗБ). Да ску́ла ‘нарыў, фурункул’, як увярэднік да верад (гл.).
Ску́льнік2 ‘кастрыца’ (Сл. рэг. лекс.). З *скуйнік (гл. скуйна) у выніку дыялектнай мены й ↔ л.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБСЦЭ́С
(ад лац. abscessus нарыў),
мясцовае намнажэнне гною, якое суправаджаецца мясцовым распадам тканак і ўтварэннем у іх гнойнай поласці, абмежаванай абалонкай. Развіваецца пры пранікненні гнаяродных мікробаў у тканкі пры траўмах, а таксама пры ўздзеянні на тканкі некат. рэчываў (шкіпінару, кратонавага алею, сулемы і інш.). Мікробы з першапачатковага ачага могуць распаўсюджвацца па лімфатычных і крывяносных сасудах у суседнія тканкі і аддаленыя органы (скуру, лёгкія, печань, ныркі, галаўны мозг, мышцы і інш.) і выклікаць фарміраванне ў іх другасных абсцэсаў. Бывае востры, хранічны, паверхневы, халодны.