пала́та

(лац. palatium = палац)

1) уст. вялікае, пышна аздобленае памяшканне ў палацы;

2) асобны пакой для хворых у бальніцы;

3) састаўная частка заканадаўчага органа або парламента;

4) назва некаторых дзяржаўных устаноў (напр. гандлёвая п., кніжная п.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

АКІ́МАЎ Мікалай Паўлавіч

(16.4.1901, Харкаў — 6.9.1968),

рускі рэжысёр і мастак. Нар. арт. СССР (1960). Праф. (1960). Вучыўся ў Новай маст. студыі ў Петраградзе (1915—19). З 1922 тэатр. мастак, рэжысёр. У 1935—49 і з 1955 маст. кіраўнік Ленінградскага т-ра камедыі. Лепшыя спектаклі, якія паставіў і аформіў Акімаў, адметныя тонкай іроніяй, дакладнасцю характарыстык: «Звычайны цуд», «Дракон» Я.Шварца, «Дон Жуан» Дж.Байрана, «Стракатыя апавяданні» паводле А.Чэхава і інш. Аўтар графічных работ (кніжная ілюстрацыя, партрэт, тэатр. афіша).

т. 1, с. 191

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

пала́та ж., в разн. знач. пала́та;

бальні́чная п. — больни́чная пала́та;

п. ло́рдаў — пала́та ло́рдов;

п. абшчы́н — пала́та о́бщин;

п. мер і вагі́ — палата́ мер и весо́в;

гандлёвая п. — торго́вая пала́та;

кні́жная п. — кни́жная пала́та;

казённая п. — ист. казённая пала́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Bord

I

m -(e)s, -e борт, край

an ~ — на бо́рце

etw. (A) über ~ wérfen* — адкі́нуць (што-н.)

II

n -(e)s, -e (кні́жная) палі́ца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

літарату́рны

1. literárisch;

літарату́рны твор literárisches Werk;

літарату́рны во́браз literárische Gestált;

літарату́рная спа́дчына literárischer Náchlass;

2. (які адпавядае нормам літаратурнай мовы) hóchsprachlich; literatúrsprachlich;

літарату́рная мо́ва Hóchsprache f -;

літарату́рная няме́цкая мо́ва Hóchdeutsch n, das Hóchdeutsche (sub), das Schríftdeutsche (sub) (кніжная мова)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ба́за, ‑ы, ж.

1. Ніжняя апорная частка калоны, слупа ў архітэктурным збудаванні. Калона складаецца з базы, ствала і капітэлі.

2. Аснова, тое галоўнае, на чым грунтуецца што‑н. Эканамічная база. Тэарэтычная база. □ Трэба будзе вырашыць грандыёзныя задачы стварэння матэрыяльна-тэхнічнай базы камунізма. Машэраў. // Сукупнасць пэўных матэрыяльна-тэхнічных умоў, неабходных для існавання або развіцця чаго‑н. Сыравінная, кармавая, эксперыментальная, паліграфічная база.

3. Апорны пункт, месца, дзе засяроджаны якія‑н. запасы, маюцца спецыяльныя збудаванні і ўстаноўкі для абслугоўвання чаго‑н. Ваенна-марская база. Турысцкая база. // Склад тавараў, матэрыялаў. База райспажыўсаюза. Кніжная база.

•••

Артыкуляцыйная база — уклад і сістэма рухаў моўных органаў, уласцівыя чалавеку, які гаворыць на якой-небудзь мове.

[Ад грэч. basis — аснова, фундамент.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

по́лка​I ж.

1. палі́ца, -цы ж.;

кни́жная по́лка кні́жная палі́ца;

2. (в вагоне) ла́ўка, -кі ж.;

3. (у огнестрельного оружия) бра́мка, -кі ж.;

4. (в седле) прыпо́лак, -лка м.;

◊

положи́ть зу́бы на по́лку палажы́ць (пакла́сці) зу́бы на палі́цу.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пала́та​II

1. (высшее законодательное учреждение) пала́та, -ты ж.;

2. (представительное учреждение некоторых стран) пала́та, -ты ж.;

пала́та ло́рдов пала́та ло́рдаў;

пала́та общи́н пала́та абшчы́н;

3. (название ряда учреждений) пала́та, -ты ж.;

Кни́жная пала́та Кні́жная пала́та;

суде́бная пала́та уст. судо́вая пала́та;

Казённая пала́та уст. Казённая пала́та;

Торго́вая пала́та Гандлёвая пала́та.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пала́та, ‑ы, ДМ ‑ла́це; Р мн. ‑ла́т і ‑ла́таў; ж.

1. звычайна мн. (пала́ты, ‑ла́т і ‑ла́таў). Уст. Вялікія пышныя пакоі ў палацы; харомы. Падзеі, паказаныя ў фільме, не выходзяць за межы царскіх палат і шынкоў. Новікаў.

2. Вялікае, пышна аздобленае памяшканне, прызначанае для якой‑н. спецыяльнай мэты ў Старажытнай Русі. Княжацкія палаты.

3. Асобны пакой, дзе ляжаць хворыя ў лячэбных установах. Перад вачыма паўставала шпітальная палата, у якой зусім нядаўна ляжаў.. [Сяргей] сам... Сіўцоў.

4. Назва вышэйшай заканадаўчай установы, якая ўваходзіць у склад Вярхоўнага Савета СССР. Палата Савета Саюза. Палата Савета Нацыянальнасцей.

5. Назва прадстаўнічых устаноў у некаторых краінах. Народная палата Германскай Дэмакратычнай Рэспублікі. Палата абшчын. Палата лордаў.

6. Назва некаторых дзяржаўных устаноў у дарэвалюцыйнай Расіі. Казённая палата. □ Акружны суд прысудзіў адабраць пашу ад сялян. Сяляне пераносяць справу ў судовую палату. Колас.

7. Назва некаторых дзяржаўных устаноў у СССР. Кніжная палата. Гандлёвая палата. Палата мер і вагі.

•••

Гранавітая палата — вялікі зал (частка Крамлёўскага палаца ў Маскве), які атрымаў сваю назву ад знешняй абліцоўкі буйным гранёным каменем.

[Ад лац. palatium — дварэц, палац.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

БАКСТ

(сапр. Розенберг) Леў Самойлавіч (9.5.1866, г. Гродна — 27.12.1924),

тэатральны мастак, графік, жывапісец. Вучыўся ў Пецярбургскай АМ (1883—87), у Парыжы (1893—96). У 1906—09 выкладаў жывапіс у прыватнай маст. школе ў Пецярбургу, сярод яго вучняў — М.Шагал. Член аб’яднання «Свет мастацтва». З 1910 жыў пераважна ў Парыжы. Быў адным з вядучых дэкаратараў «Рускіх сезонаў» С.П.Дзягілева. Моцны ўплыў стылю мадэрн зазнала яго кніжная графіка (час. «Мир искусства», «Золотое руно», «Аполлон»), станковы жывапіс («Старажытны жах», 1908) і асабліва тэатр.-дэкарацыйнае мастацтва (балеты «Клеапатра», 1909, «Шэхеразада», 1910, «Дафніс і Хлоя», 1912), дзе, стылізуючы ант. і ўсх. матывы, Бакст стварыў вытанчана — дэкар. эскізы касцюмаў і дэкарацый. Выканаў шмат партрэтаў (І.І.Левітан, І.А.Бунін, К.Дэбюсі, І.Рубінштэйн і інш.) і станковых твораў («На схіле гадоў», «Вячэра», «С.П.Дзягілеў з нянькай» і інш.).

Літ.:

Голынец С.В. Л.С.Бакст, 1866—1924. Л., 1981.

М.М.Паграноўскі.

т. 2, с. 231

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)