ле́бедзь, ‑я, м.
Вялікая прыгожая вадаплаўная пералётная птушка сямейства качыных з белым (радзей чорным) апярэннем, з доўгай выгнутай шыяй. Колькі качка ні мудрыся, а лебедзем не будзеш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ву́тва ’качка’ (Дразд.), ву́тва зборн. ’качкі’ (парыц., Янк. Мат.), ву́тва, вутва́ ’тс’ (КСТ), укр. утва́, рус. утва́ зборн., славен. ôtva, серб.-харв. у̏тва ’дзікая качка’. Прасл. *ǫty, род. скл. ǫtъve, роднаснае літ. ántis ’качка’, ст.-прус. antis, ст.-інд. ātíṣ ’вадзяная птушка’, лац. anas, anatis (Фасмер, 4, 174, з літ-рай). Гл. вутка, вуціца, вуця.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пракружы́цца, ‑кружуся, ‑кружышся, ‑кружыцца; зак.
1. Лятаючы, зрабіць круг. Вясною, калі з выраю птушкі ляцелі, адна качка разы са два над нашай хатай пракружылася. Дубоўка.
2. Кружыцца некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Краква ’дзікая качка’ (Нас., Касп.). Гл. кракаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
dziennikarski
dziennikarsk|i
журналісцкі, газетны;
kaczka ~a — газетная качка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Крахо́ўка ’дзікая качка’ (ТС, Жыв. сл.). Гл. кракаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крыку́ха ’падсадная качка ў паляўнічых’ (ТС). Да крычаць. Гл. крык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кры́жня ’качка-крыжанка’ (Янк. II, Маш., Дразд., Мат. Гом.). Гл. крыжанка].
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нясу́шка, ‑і, ДМ ‑ншы; Р мн. ‑шак; ж.
Разм. Хатняя птушка (курыца, качка і пад.), якая нясе яйцы. Седалы і гнёзды для нясушак зрабіў Вацлаў Нехвядовіч, які аказаўся на дзіва кемлівым птушнікам. Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вут-вут-вут ’падзыўныя словы для качак’ (КСТ); ’падзыўныя словы для гусей’ (карэліц., Шатал.). Ад ву́тва (памянш. ву́тоўка) або ву́тка ’качка’, перанос падзыўных слоў на гусей — з’ява другасная, параўн. вуль-вуль-вуль (гл.), магчыма, у выніку дээтымалагізацыі пасля выцяснення спрадвечнай назвы на частцы беларускай тэрыторыі паланізмам ка́чка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)