вали́ться несов.

1. в разн. знач. валі́цца;

с тре́ском вали́лись дере́вья з трэ́скам валі́ліся дрэ́вы;

ша́пка ва́лится с головы́ ша́пка ва́ліцца з галавы́;

воз ва́лится на́ бок воз ва́ліцца на бок;

забо́р ва́лится плот ва́ліцца;

3. страд. валі́цца; зва́львацца; см. вали́тьI;

вали́ться из рук валі́цца з рук;

вали́ться с ног валі́цца з ног.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВОДАКАРЫСТА́ННЕ,

карыстанне водамі (воднымі аб’ектамі) для забеспячэння патрэб насельніцтва і гаспадаркі.

У заканадаўстве Рэспублікі Беларусь адрозніваецца водакарыстанне: паводле мэт — гасп.-пітное, прамысл., с.-г., транспартнае, энергет. і інш.; паводле спосабаў карыстання — забор вады з крыніцы без вяртання ў водны аб’ект (водазабеспячэнне, водаспажыванне), з вяртаннем (гідраэнергетыка і інш.), без адбору вады (суднаходства, рыбагадоўля, гадоўля вадаплаўных птушак), а таксама для скідвання сцёкавых вод; паводле тэхн. умоў — агульнае, без выкарыстання гідратэхн. збудаванняў і абсталявання, і спец., з выкарыстаннем іх; паводле ўмоў перадачы водных аб’ектаў у карыстанне — сумеснае (калі водным аб’ектам карыстаецца некалькі арг-цый ці асоб) і адасобленае (калі крыніца вады замацавана за пэўнай арг-цыяй або асобай); паводле характару выкарыстання вады — як рэчыва з пэўнымі якасцямі, як масы і энергет. патэнцыялу, як асяроддзя жыцця; паводле падстаў узнікнення права водакарыстання — першаснае, калі водны аб’ект даецца ў карыстанне непасрэдна дзяржавай, і другаснае, калі даецца першым водакарыстальнікам. З улікам гэтай класіфікацыі вызначаюцца прававы рэжым розных аб’ектаў, права і абавязкі водакарыстальнікаў. Напр., агульнае водакарыстанне (купанне, вадапой жывёлы і інш.) ажыццяўляецца бясплатна і, як правіла, без дазволу дзярж. органаў; для спец. водакарыстання ва ўсіх выпадках патрабуецца папярэдні дазвол дзярж. органаў, у шэрагу выпадкаў яно можа быць платнае. Невыкананне пэўных патрабаванняў правіл водакарыстання цягне за сабой дысцыплінарную, крымін., адм. адказнасць. Парадак памежнага водакарыстання рэгулюецца міждзярж. дагаворамі і пагадненнямі.

А.М.Макарэвіч.

т. 4, с. 248

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

адне́сці сов.

1. в разн. знач. отнести́;

а. кні́гу ў бібліятэ́ку — отнести́ кни́гу в библиоте́ку;

а. плот на тры ме́тры — отнести́ забо́р на три ме́тра;

вучо́ныя ~слі падзе́ю к сярэ́дзіне XV стаго́ддзя — учёные отнесли́ собы́тие к середи́не XV ве́ка;

2. (отложить) перенести́;

мой дакла́д ~слі на пя́тніцу — мой докла́д перенесли́ на пя́тницу;

а. на (чый) раху́нак — отнести́ на (чей) счёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уплотня́ть несов.

1. (делать более плотным, твёрдым) рабі́ць больш цвёрдым (тугі́м), згушча́ць, рабі́ць больш густы́м;

уплотня́ть по́чву рабі́ць больш цвёрдай гле́бу;

2. (расставлять более плотно, чаще) ушчыльня́ць, рабі́ць больш шчы́льным (ча́стым);

уплотня́ть забо́р ушчыльня́ць (рабі́ць больш шчы́льным) плот;

3. перен. (заселять плотнее) ушчыльня́ць; (жильцов) пацясня́ць;

уплотня́ть жилу́ю пло́щадь ушчыльня́ць жылу́ю пло́шчу;

4. перен. (о сроках) ушчыльня́ць, скарача́ць;

уплотня́ть рабо́чий день ушчыльня́ць рабо́чы дзень;

уплотня́ть сро́ки ушчыльня́ць (скарача́ць) тэ́рміны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

че́рез предлог с вин.

1. (поперёк чего-л., с одной стороны на другую, поверх чего-л.) це́раз (каго, што);

мост че́рез ре́ку мост це́раз раку́;

переле́з че́рез забо́р перале́з це́раз плот;

2. в др. знач. праз (каго, што);

луч со́лнца проби́лся че́рез щель праме́нь со́нца прабі́ўся праз шчы́ліну;

пройти́ че́рез лес прайсці́ праз лес;

оповести́ть о чём-л. че́рез газе́ты абвясці́ць пра што-не́будзь праз газе́ты;

гото́вить ка́дры че́рез аспиранту́ру рыхтава́ць ка́дры праз аспіранту́ру.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пераско́чыць сов.

1. (через что-л.) перепры́гнуть, перескочи́ть; перемахну́ть;

п. це́раз плот — перескочи́ть (перепры́гнуть, перемахну́ть) че́рез забо́р;

2. (с одного места на другое) перескочи́ть;

п. ад акна́ да дзвярэ́й — перескочи́ть от окна́ к две́ри;

3. перен. перескочи́ть;

п. це́раз два раздзе́лы і чыта́ць дале́й — перескочи́ть че́рез два разде́ла и чита́ть да́льше;

п. на но́вую тэ́му — перескочи́ть на но́вую те́му;

не кажы́ «гоп», паку́ль не ~чышпосл. не говори́ «гоп», пока́ не переско́чишь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упе́рціся сов.

1. в разн. знач. упере́ться;

у. рука́мі ў сцяну́ — упере́ться рука́ми в сте́ну;

мы е́халі, е́халі і ўпе́рліся ў плот — мы е́хали, е́хали и упёрлись в забо́р;

спра́ва ўпе́рлася ў непрадба́чаную ця́жкасць — де́ло упёрлось в непредви́денную тру́дность;

2. заупря́миться, заарта́читься;

конь упёрся і ні з ме́сца — ло́шадь заупря́милась (заарта́чилась) и ни с ме́ста;

3. разг. (с трудом или вопреки желанию других войти куда-л.) впере́ться, вломи́ться;

упёрся як бара́н — упёрся как бара́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разабра́ць сов.

1. в разн. знач. разобра́ть;

р. гадзі́ннік — разобра́ть часы́;

р. плот — разобра́ть забо́р;

р. набо́ртип. разобра́ть набо́р;

салда́ты ~ра́лі вінто́ўкі — солда́ты разобра́ли винто́вки;

р. тава́р у магазі́не — разобра́ть това́р в магази́не;

р. папе́ры — разобра́ть бума́ги;

р. пыта́нне — разобра́ть вопро́с;

р. сказ па часці́нах мо́вы — разобра́ть предложе́ние по частя́м ре́чи;

р. по́чырк — разобра́ть по́черк;

віно́ мо́цна ~ра́ла — вино́ си́льно разобра́ло;

2. (тушу) разде́лать; освежева́ть;

р. па ко́стачках — разобра́ть по ко́сточкам;

не разбяры́-бяры́ — сам чёрт не разберёт;

лі́ха яго́ разбярэ́ — чёрт его́ разберёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свали́ться

1. (упасть с чего-л.) скі́нуцца, мног. паскіда́цца, звалі́цца, мног. пазва́львацца;

с во́за свали́лись гра́бли з во́за звалі́ліся (скі́нуліся) гра́блі;

2. (упасть, обрушиться на землю) павалі́цца, звалі́цца, упа́сці; (опрокинуться) абярну́цца;

забо́р свали́лся плот павалі́ўся (абярну́ўся);

челове́к свали́лся чалаве́к звалі́ўся;

4. перен. (обрушиться на кого-л.) звалі́цца;

свали́лось на меня́ тру́дное де́ло звалі́лася на мяне́ ця́жкая спра́ва;

5. (столкнуться — о судах) мор. сутыкну́цца;

как с не́ба свали́лся як з не́ба звалі́ўся;

свали́ться с плеч звалі́цца з плеч;

свали́ться как снег на́ голову звалі́цца як снег на галаву́;

гора́ с плеч свали́лась гара́ з плеч звалі́лася;

свали́ться с ног звалі́цца з ног.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

подня́ть сов.

1. (взять с земли, придать более высокое положение) падня́ць, мног. пападыма́ць;

подня́ть игру́шку с по́ла падня́ць ца́цку з падло́гі;

подня́ть флаг падня́ць сцяг;

подня́ть я́корь падня́ць я́кар;

подня́ть бока́л падня́ць ке́ліх;

подня́ть забо́р падня́ць плот;

подня́ть у́ровень воды́ падня́ць узро́вень вады́;

2. в др. знач. узня́ць; падня́ць; (поставить) паста́віць; (возвысить) узвы́сіць; (повысить) павы́сіць; (разбудить) пабудзі́ць; разбудзі́ць; (начать) пача́ць, усча́ць, распача́ць; (вспугивая, выгнать) узагна́ць; успу́дзіць;

подня́ть глаза́ (взор) падня́ць во́чы;

подня́ть из пе́пла падня́ць з руі́н;

подня́ть на́ ноги падня́ць (паста́віць) на но́гі;

подня́ть на во́здух падня́ць у паве́тра;

подня́ть го́лову падня́ць галаву́;

подня́ть ру́ку на кого́-, что́-л. падня́ць руку́ на каго́-, што-не́будзь; см. поднима́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)