ру́жа, ‑ы, ж.

Дэкаратыўная расліна сямейства ружакветных з шырокапялёсткавымі, звычайна пахучымі кветкамі рознай афарбоўкі і са сцяблом, пакрытым калючкамі, а таксама кветка гэтай расліны. У агародчыку перад кожным домам раслі вяргіня, ружа, бэз, мята. Мурашка. Па сваёй каханай сумаваў я дужа, Наламаў букет ёй Самых яркіх ружаў. Свірка.

•••

Ружа вятроў — дыяграма паўтаральнасці вятроў розных напрамкаў у пэўнай мясцовасці, складзеная на аснове шматгадовых сярэдніх паказчыкаў метэаралагічных станцый за месяц, сезон або год.

Чайная ружа — а) ружа, кветкі якой маюць бледна-жоўты колер; б) сорт ружы розных колераў і адценняў з моцным пахам чаю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГЕ́РЦШПРУНГ (Hertzsprung) Эйнар

(8.10.1873, г. Фрэдэрыксбарг, Данія — 21.10.1967),

дацкі і нідэрландскі астраном. Чл. Нідэрландскай, Дацкай, чл.-кар. Парыжскай АН. Скончыў Капенгагенскі політэхн. ін-т (1898). Праф. астраноміі ў гарадах Гётынген, Патсдам, Лейдэн. У 1935—45 дырэктар абсерваторыі Лейдэнскага ун-та. Навук. працы па эвалюцыі зорак. Увёў раздзяленне зорак на гіганты і карлікі. Пабудаваў залежнасць зорнай велічыні ад спектральнага класа зорак (гл. Герцшпрунга—Рэсела дыяграма). Упершыню выкарыстаў фатаграфію для вывучэння падвойных зорак (1914—19).

Літ.:

Паннекук А. История астрономии: Пер. с англ. М., 1966.

т. 5, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

pattern [ˈpætn] n.

1. пры́клад; узо́р (у розных знач.);

the pattern of the carpet узо́р дывана́;

made to a pattern зро́блены па ўзо́ры

2. фо́рма, мадэ́ль; схе́ма, дыягра́ма; вы́крайка

3. хара́ктар, спо́саб, мане́ра;

a pattern of thoughts склад ду́мак;

a pattern of behaviour мане́ра паво́дзін

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

curve

[ˈkɜ:rv]

1.

n.

1) крыва́я лінія, крыва́я f.

2) вы́гін, вы́гіб -у m. (рэ́чкі, даро́гі), крывізна́ f.

3) Math. крыва́я f.

4) дыягра́ма f. (у статы́стыцы)

5) ляка́ла n., фігу́рная ліне́йка

2.

v.

1) гнуць, згіна́ць, выгіна́ць

2) згіна́цца; выгіна́цца

3) загіна́цца; заваро́чвацца, закру́чвацца (пра даро́гу)

3.

adj.

сагну́ты; загну́ты, вы́гнуты

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

right​2 [raɪt] adj.

1. пра́вільны, справядлі́вы

2. нале́жны; пра́вільны; зру́чны; дакла́дны;

the right size патрэ́бны паме́р;

The diagram is not right. Дыяграма няправільная;

Is that the right time? Гэта дакладны час?

3. здаро́вы; у до́брым ста́не

4. пра́вы;

a right hand пра́вая рука́;

make a right turn зрабі́ць паваро́т напра́ва;

on my right hand спра́ва ад мяне́

♦

in one’s right mind пры сваі́м ро́зуме і цвёрдай па́мяці;

(as) right as rain infml ≅ зусі́м здаро́вы

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

plot

[plɑ:t]

1.

n.

1) змо́ва f.

a plot to rob the bank — змо́ва абрабава́ць банк

2) фа́була f., сюжэ́т -у m. (п’е́сы, апо́весьці)

3) пляц -у m., дзяля́нка зямлі́

4) ка́рта f. (кра́ю), дыягра́ма f.

2.

v.

1) змаўля́цца, рабі́ць змо́ву, быць у змо́ве

2) дзялі́ць (зямлю́) на дзяля́нкі або́ пляцы́

3) склада́ць ка́рту або́ дыягра́му

4) нано́сіць на ка́рту або́ дыягра́му

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ГРА́ФІК,

адлюстраванне залежнасці адной велічыні ад другой (напр., пройдзенага шляху ад часу).

1) Графік функцыі — геам. адлюстраванне функцыянальнай залежнасці з дапамогай лініі на плоскасці. Выгляд графіка залежыць ад характару функцыі і выбранай сістэмы каардынат (дэкартавай, палярнай, лагарыфмічнай або інш.). Некаторыя графіка функцыі маюць назву: акружнасць, гіпербала, дэкартаў ліст, ланцуговая лінія, завіток Аньезі, парабала і г.д. Паказвае характар змен функцыі (гл. Гістаграма, Дыяграма), а таксама дазваляе вылічыць яе значэнне па зададзеным значэнні аргумента (гл. Графічныя вылічэнні, Намаграма, Намаграфія). Існуюць прылады, якія аўтаматычна запісваюць графік, напр. графапабудавальнік вычэрчвае графік функцыі, зададзенай аналітычна або таблічна; барограф — графік атм. ціску як функцыю часу.

2) Графік руху на транспарце — план арганізацыі працэсу перавозак. Складаецца ў графічнай або таблічнай формах. Будуецца звычайна ў каардынатах «шлях — час»: па адной восі адкладваюць час (суткі, гадзіны, мінуты), а па другой — адлегласць паміж пунктамі (станцыі, порты, аэрапорты і інш.). Забяспечвае рытмічную работу рухомага саставу на лініі, узгадняе работу розных відаў транспарту, прадпрыемстваў і кліентаў (напр., флот — порт — чыгунка — станцыя) і г.д. 3) Вытворчы графік — каляндарны план выпуску прадукцыі прадпрыемствам ці яго асобнымі падраздзяленнямі. Гл. таксама Графік цыклічнасці.

т. 5, с. 412

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

figure

[ˈfɪgjər]

1.

n.

1) лі́чба

Arabic figures and Roman figures — ара́бскія й ры́мскія лі́чбы

2) ко́лькасьць, ва́ртасьць f., кошт -у m.

3) Geom. фігу́ра f., це́ла n.

4) фігу́ра f., стан -у m., по́стаць, будо́ва f., вы́гляд -у m. (чалаве́ка)

5) фо́рма f., абры́с -у m.

6) выда́тная асо́ба, фігу́ра f. (у гісто́рыі), хара́ктар -а m. (у рама́не)

7) во́браз -у m.

figure of perfection — во́браз даскана́ласьці

8) малю́нак -ку m., дыягра́ма, ілюстра́цыя f.

9) узо́р -у m. (на ткані́не)

10) сы́мбаль -ю m., эмбле́ма f.

2.

v.t.

1) падлі́чваць; вылі́чваць

2) абазнача́ць лі́камі

3) перадава́ць, пака́зваць, адлюстро́ўваць, ілюстрава́ць

4) аздабля́ць, упрыго́жваць, убіра́ць (фігу́рамі, узо́рам або́ арнамэ́нтам)

5) сымбалізава́ць

6) informal ду́маць, меркава́ць

7) уяўля́ць сабе́

3.

v.i.

1) лічы́ць, рахава́ць

2) займа́ць ме́сца (у гісто́рыі), фігурава́ць

•

- a figure of speech

- figures

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

то ​1, злучнік пералічальна-размеркавальны.

1. Ужываецца для сувязі членаў сказа і сказаў пры пералічэнні падзей, з’яў, прадметаў з папераменным чаргаваннем. У лесе — лістапад. То тут, то там бясшумна падае з дрэў рознакаляровае лісце. Ігнаценка. То зліваючыся з мрокам, то выступаючы з яго, постаць невядомага чалавека пасоўвалася ў дзедаў бок. Колас. Рупліва чокаюць сякеры, шоргае .. піла, чуваць то смех, то галасы: — Раз, два — узялі! Брыль. Мой час па-рознаму бяжыць: То з гулам, як вясновы гром, То ціхенька, нібы ручай, То скокам-бокам, нібы ліст. Лось. [Дзямід:] — Жыццё спяшаецца, толькі паспявай за ім! То адзін прыдумаў нешта новае, то другі здолеў апярэдзіць час... Паслядовіч.

2. Уваходзіць у склад састаўных паўторных пералічальна-размеркавальных злучнікаў: а) «ці то... ці то», якія злучаюць члены сказа і сказы з адценнем меркавання, развагі. З левага боку ад дзвярэй вісела ці то дыяграма, ці то нейкая схема. Васілёнак. Ці то яшчэ па яве, ці то ўжо ў сне залятала ў душу Андрэя так патрэбная цяпер уцешная мелодыя песні. Пестрак. Ці то воз быў занадта цяжкі, ці то лёд пад вясну аслабеў, але ўся фурманка з кон[ьмі] .. шухнула пад лёд. Корбан; б) «не то... не то», якія злучаюць члены сказа і сказы з адценнем няпэўнасці, сумнення. Збоку да парома прычэплена не то лодка, не то човен. Парахневіч. — Цікава, з якога атрада? — не то сам сабе, не то Кузьме Міхайлавічу сказаў Злобіч. М. Ткачоў. Сам Іпалітаў быў аднекуль здалёк — не то з Прыбалтыкі, не то з яшчэ далейшых краёў. Паўлаў. Спіць Парфен, галаву кажушком накрыўшы. Не то будзіць яго, не то не будзіць. Лобан.

3. Ужываецца ў складаназалежных сказах у якасці суадноснага слова ўмоўных, часавых, прычынных і супастаўляльных злучнікаў. Каб трошкі спазніліся хлопцы, то ўжо не засталі б лесніка дома. Пальчэўскі. — Калі жыць ды не працаваць, то і жыць не трэба, — казаў мне бацька. Паўлаў. Калі Мікіта ўспамінаў, як вытурыў ён гэтага васпана з хаты, то гордасць яго прымала вялікія памеры. Колас. / У якасці суадноснага слова ў галоўным сказе пры адсутнасці злучніка ў залежным. [Курыльчык:] Ты не хочаш прэміі, то і не бяры .. А мне прэмія вельмі патрэбна, і я ад яе не адмоўлюся. Крапіва. — На склад дык на склад, — усміхаецца сумна Міхась, — не прывык, то прывыкну. Брыль. [Тварыцкі:] — Няма ў нас тут вольнай зямлі. Сказаць праўду, то раней была, але народ падзяліў. Чорны.

•••

А не то (дык) гл. а ​2.

А то гл. а ​2.

Ды і то гл. ды ​1.

І то — а) гл. і ​3; б) злучнік — але, аднак, нягледзячы на. Конь на чатырох нагах — і то спатыкаецца. Прыказка.

то ​2, часціца.

Ужываецца ў пачатку сказаў, якія абагульняюць, рэзюміруюць ці тлумачаць тое, аб чым гаварылася раней. [Журавінка:] — Бывае, Хрысцінка, чалавек спатыкаецца. То што ж ты ўжо зробіш? Лобан. [Пытляваны:] Аўдоцця Захараўна, мусіць, не ведае, што мы за людзі. То ўжо ты, Іван Міхайлавіч, адрэкамендуй нас. Крапіва. // У значэнні ўказальнага займенніка «гэта». Ой не плакалі ў полі бярозы, Не цвіла над ракою каліна, — То раняла гарачыя слёзы Маладая ўдава Кацярына. Трус. Такіх палян вакол пушчы многа, а гэта асаблівая. То — урочышча Старына. Ваданосаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)