пелена́ ж., в разн. знач. пялёнка, -кі ж.; (покрывало) пакрыва́ла, -ла ср., засло́на, -ны ж.;
пелена́ тума́на засло́на тума́ну;
◊
пелена́ с глаз упа́ла засло́на з вачэ́й упа́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Oculi avidiores sunt, quam venter
Вочы больш прагныя, чым жывот.
Глаза более жадные, чем живот.
бел. Трыбух кажа годзі, а вочы ‒ яшчэ. Горка праглынуць, жаль пакінуць. Вачам завідна, ды страўніку не пажыўна.
рус. Брюхо сыто, да глаза голодны. Сам-то наелся, да глаза не сыты. Душа не принимает, а глаза всё больше просят. Сытых глаз на свете нет.
фр. Avoir les yeux plus grands (plus gros) que le ventre (Иметь глаза побольше, чем живот).
англ. The eye is bigger than the belly (Глаз больше живота).
нем. Man füllt leichter den Bauch als die Augen (Скорее наполнишь живот, чем глаза). Die Augen kann niemand füllen (Глаза нельзя никогда наполнить).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
прымеркава́ць сов.
1. приуро́чить; принорови́ть;
2. (прийти в нужный момент) угоди́ть;
~ва́ў к са́маму абе́ду — угоди́л к са́мому обе́ду;
3. прики́нуть;
п. на во́ка — прики́нуть на глаз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
и́скра в разн. знач. і́скра, -ры ж.;
◊
и́скры из глаз посы́пались і́скры з вачэ́й пасы́паліся;
и́скра (бо́жья) у кого (в ком) уст. і́скра (бо́жая) у каго (у кім).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
намета́тьII сов.
1. (меча, набросать) накіда́ць, мног. панакіда́ць, панакі́дваць;
2. (икры) накла́сці;
3. (сделать опытным) разг. напрактыкава́ць; набі́ць;
намета́ть глаз напрактыкава́ць во́ка;
намета́ть ру́ку напрактыкава́ць (набі́ць) руку́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
брыво́ ср. (мн. бро́вы) бровь ж.;
ён і ~во́м не варухну́ў — он и бро́вью не повёл;
◊ не ў б., а ў во́ка — не в бро́вь, а в глаз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыкі́нуць сов.
1. (бросая, прибавить) прибро́сить, прики́нуть;
2. (прибавить) прики́нуть, наба́вить;
3. (приблизительно определить, рассчитать) прики́нуть;
п. у ду́мках — прики́нуть в уме́;
◊ п. на во́ка — прики́нуть на глаз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хозя́йский
1. гаспада́рскі;
2. (хозяйственный, заботливый) гаспада́рлівы; гаспада́рскі;
хозя́йское отноше́ние к де́лу гаспада́рлівыя (гаспада́рскія) адно́сіны да спра́вы;
хозя́йский глаз гаспада́рскае во́ка;
де́ло хозя́йское разг. спра́ва ва́ша (твая́, яго́, яе́).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БІ́РЫЧ Таццяна Васілеўна
(10.1.1905, в. Лошніца Барысаўскага р-на Мінскай вобл. — 26.2.1993),
бел. афтальмолаг. Чл.-кар. АН Беларусі (1972), д-р мед. н., праф. (1948). Герой Сац. Працы (1974). Засл. ўрач Беларусі (1948), засл. дз. нав. Беларусі (1964). Скончыла БДУ (1928). З 1932 у Мінскім мед. ін-це, з 1945 заг. кафедры. У 1941—45 у Саратаўскім мед. ін-це. Адначасова ў 1945—85 заг. кафедры Бел. ін-та ўдасканалення ўрачоў. Навук. працы па выкарыстанні аксігенатэрапіі пры лячэнні хвароб вачэй, туберкулёзу і апёкаў вачэй, глаўкомы, трахомы. Прапанавала кератапластыку, меры па прафілактыцы блізарукасці, пасляродавых зменаў органа зроку ў немаўлят, новаўтварэнняў вачэй, траўматызму органаў зроку.
Тв.:
Оксигенотерапия в офтальмологии. Мн., 1972;
Изменение глазного дна у новорожденных при нормальных и патологических родах. Мн., 1975 (разам з В.М.Ператыцкай);
Ожоги глаз. Мн., 1979;
Применение низких температур в офтальмологии. Мн., 1984.
Т.А.Бірыч.
т. 3, с. 158
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Жале́за 1 Рус. желе́зо, укр. залі́зо, польск. żelazo, чэш., славац., в.-луж. železo, н.-луж. zelezo, палаб. zilʼozü, балг. желязо, макед. железо, серб.-харв. жѐлезо, славен. želę́zo ’тс’. Ст.-слав., ст.-рус. желѣзо ’тс’. Літ. geležìs, лат. dzèlz(i)s ’тс’, ст.-грэч. χαλκός ’медзь’. Покарны (1, 435) дае праформу *ghel(ē̆)ĝh‑. Паводле Трубачова (ВСЯ, 2, 1957, 31–34), які адкідвае думку некаторых папярэднікаў (Мейе, Общеслав., 408) пра запазычаны характар слова, яно звязваецца са словамі, што абазначалі камяні, косці (перанос па падобнасці і функцыі): польск. głaz, рус. глаз ’каменьчык’ > ’вока’, ст.-слав. желы, бел. жаўлак (гл.), грэч. χέλῦς ’чарапаха’, галава (гл.). Тады выдзяляецца і.-е. корань *ghel‑ ’камень’. Улічваючы польск. żeliwo ’чыгун’, ‑z‑о (< *‑gʼh‑) мае суфіксальны характар (Шанскі, 1, Ж, 281). Гл. яшчэ Фасмер, 2, 42–43; Траўтман, 83; БЕР, 535 (дзе этымалогія Трубачова кваліфікуецца як няпэўная).
Жале́за 2 ’жалезная рэч’ (у тым ліку ’свяцільня’) (Сл. паўн.-зах.). Пераноснае, паводле матэрыялу, ад жале́за 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)