Bass

m -es, Bässe

1) бас

2) кантраба́с (музычны інструмент)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

◎ Мянёга ’мінога рачная, Lampetra planeri L.’ (бас. Нёмана, Жук.). У выніку кантамінацыі мянёк ’мянтуз’ і мінога.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

акы́ш, выкл.

Выкрык, якім адпуджваюць курэй, птушак. — Акыш! — раптам пачуўся ў сенцах грозны бас дзядзькі Антося. Брыль. — Акыш, каб цябе! — закрычаў дзед на жураўля. Разанаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Басо́ль 1, басо́ля ’віяланчэль, бас, кантрабас’ (БРС, Касп., Янк. БП, Шн.), укр. басо́ля. Бясспрэчна, да бас 1, але словаўтварэнне не вельмі яснае. Смаль–Стоцкі (Abriss, 37–38) лічыць, што тут павелічальны суфікс ‑оля.

Басо́ль 2 ’фасоля’ (Касп.). Магчыма, трансфармацыя слова фасо́ля, фасо́ль (гл.) з субстытуцыяй ф > б. Не выключаецца і што гэта жартаўлівая ад’ідэацыя да басо́ль 1 (*вялікая, круглая фасоля, як басо́ль).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мацёры, ‑ая, ‑ае.

1. Сталы, поўны сілы (звычайна пра жывёлу). Сярод высокіх галасоў маладых вылучаўся хрыплаваты бас старога, мацёрага ваўка. В. Вольскі.

2. перан. Вопытны; непапраўны, закаранелы. Мацёры шпіён. Мацёры бюракрат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

басо́к, ‑ска, м.

1. Разм. Не вельмі моцны бас. То, бывала, ціўхаў, як малады пеўнік, а то, як па заказу, басок з’явіўся. «Вожык».

2. Струна на шчыпковых музычных інструментах, якая дае нізкі гук.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

густы́ в разн. знач. густо́й; (о лесе и т.п. — ещё) ча́стый;

~та́я ка́ша — густа́я ка́ша;

г. лес — густо́й (ча́стый) лес;

~то́е жы́та — густа́я рожь;

г. дым — густо́й дым;

г. грэ́бень — ча́стый (густо́й) гре́бень;

г. бас — густо́й бас

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

густы́, -а́я, -о́е.

1. Які складаецца з мноства аднародных прадметаў, размешчаных блізка адзін каля аднаго.

Г. бярэзнік.

Густое жыта.

Буракі растуць густа (прысл.).

2. Не вадкі, з аслабленай цякучасцю, насычаны.

Густая смятана.

3. Шчыльны, малапранікальны для зроку, святла.

Г. туман.

Густыя воблакі.

4. Пра голас: паўнагучны.

Г. бас.

|| наз. густата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. і гушчыня́, -і́, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Басо́к ’лёска вудачкі; кручок, прымацаваны да лёскі’ (Маш.). Бясспрэчна, да бас ’струна’ (гл.), параўн. і ўкр. басо́к ’басавая струна’. Значэнне ’лёска вудачкі’ зразумелае (перанос), а ’кручок, прымацаваны да лёскі’ — рэзультат забыцця ўнутранай формы слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

но́гаць, ‑гця; мн. ногці, ‑цяў; м.

Рагавое покрыва, рагавая пласцінка на канцах пальцаў чалавека; пазногаць.

•••

К ногцю, да ногця — знішчыць, забіць. К ногцю б такую погань! — пакрыў апошнія словы чыйсьці густы бас. Машара.

Ні на ногаць — ані, ніколькі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)