І́дло ’ежа’ (брэсц., Жыв. сл., 245), ’апетыт’ (брэсц., Нар. лексіка, 77), укр.дыял.їдло́ ’ежа’, чэш.jídlo ’страва, ежа’. У брэсц. гаворках ‑і‑ на месцы старога ‑ě‑; ‑dl‑, відаць, пад польск. уплывам; параўн. польск.jadło < *ědlo, адкуль ‑dl‑ таксама ва ўкр.ї́дло (як Слаўскі, 1, 485).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нагуля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.
1.што і чаго. Пасучыся, стаць тлустым, прыбавіць у вазе (пра жывёлу).
Н. тлушчу.
2.што. Гуляючы, набыць што-н. (разм.).
Н. апетыт.
3.каго-што. Стаць цяжарнай, нарадзіць дзіця, не будучы замужам (разм., груб.).
4. Правесці нейкі час гуляючы (разм.).
Не вельмі тут нагуляеш.
|| незак.нагу́льваць, -аю, -аеш, -ае (да 1—3 знач.).
|| наз.нагу́л, -у, м. (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГО́РАЧЫ,
лекавыя сродкі, якія маюць горкія рэчывы. Яны стымулююць апетыт і паляпшаюць страваванне. Дзеянне горачаў заключаецца ў рэфлектарным узмацненні выдзялення страўнікавага соку ў выніку раздражнення канцоў смакавых нерваў поласці рота. Да горачаў адносяцца прэпараты, прыгатаваныя з адной (палын горкі, гарычка, дзьмухавец, цвінтарэй, трыліснік) ці некалькіх лек. раслін (настойка горкая, чай апетытны). Горач бывае ў выглядзе адвараў, настояў, экстрактаў, настоек.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АЛУЛАНО́З,
гельмінтозная хвароба жывёл, узбуджальнікі якой дробныя нематоды (Ollulanus tricuspis, О.skrjabini, О. andarica, О. suis). Шырока распаўсюджана, вывучана недастаткова. Характарызуецца пашкоджаннем страўніка. Нематоды паразітуюць у прасвеце і тоўшчы слізістай абалонкі страўніка, вывадных пратоках яго залоз, радзей у 12-перснай кішцы і інш. месцах. Хварэюць пераважна дарослыя свінні. Хворай жывёліне ўласцівы дрэнны апетыт, ірвота, паносы, яна паступова худнее, часам гіне. Лячэнне тэрапеўтычнае; хворых жывёл дэгельмінтызуюць.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
перабо́рлівы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Вельмі патрабавальны, капрызны пры выбары каго‑, чаго‑н. Пераборлівы да яды. □ Неяк адна пераборлівая пакупніца патрабавала, каб ёй выбралі самыя лепшыя апельсіны.Прокша.— [Дзікі] не пераборлівыя, — кажа Дзямід, — і на апетыт паскардзіцца не могуць.В. Вольскі.[Таня:] — Відаць, вы пераборлівы вельмі, калі да гэтага часу жонкі не знайшлі сабе па густу.Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паяві́цца, паяўлюся, паявішся, паявіцца; зак.
1. З’явіцца, паказацца. Акурат у гэты час бразнулі дзверы, і на парозе паявілася Феня.Сабаленка.// Аказацца ў наяўнасці. Пад вечар прайшла чутка, што ў ваколіцах вёскі паявіліся конныя польскія легіянеры.Колас.Хутка на стале паявіліся талеркі, шклянкі, патэльня з падсмажанай каўбасой, кафейнік са зваранай кавай.Хадкевіч.// Быць апублікаваным, выйсці ў свет. Раман паявіўся ў нашай літаратуры ў пачатку 20‑х гадоў як эпас рэвалюцыі.Дзюбайла.
2. Узнікнуць, зарадзіцца. У вачах у Веры Антонаўны паявіўся нездаровы бляск.Карпаў./ Пра апетыт, адчуванні, пачуцці, думкі і пад. Паявілася надзея. □ Было ні было, Доўбік глынуў гарэлкі — адкуль паявіўся апетыт.Гроднеў.
•••
Паявіцца на свет — тое, што і з’явіцца на свет (гл. з’явіцца). Макрэна перабралася да мужа. А неўзабаве паявіўся на свет і я.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)