зборнік дакументаў па сац.-эканам. гісторыі Беларусі 15—18 ст. Падрыхтаваны гісторыка-археал. (пазней археаграфічнай) камісіяй Ін-та бел. культуры, выдадзены пад кіраўніцтвам Дз.І.Даўгялы ў Мінску (т. 1—3, 1927—30). Дакументы ў 1-м томе разбіты па раздзелах «Справы вышэйшых устаноў», «Справы мясцовых устаноў» (у асн. датычаць Магілёва), «Справы скарбу Вялікага княства Літоўскага». У 2-м томе (1928) змешчана т.зв. кніга запісаў № 16 з фондаў Метрыкі Вялікага княства Літоўскага (судовая кніга Полацкага і Віцебскага пав. за 1530—38). 3-і том мае падзагаловак «Менскія акты. Вып. 1», змяшчае 245 дакументаў 1494—1791, у асн.сац.-эканам. зместу, заканадаўчыя і ўстаўныя акты, матэрыялы аб цэхавым ладзе і рамесніцкай дзейнасці ў Менску. «Беларускі архіў» — найб. значнае навук. археаграфічнае выданне Беларусі даваен. часу.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
факту́ра1, ‑ы, ж.
Спец.
1. Своеасаблівая якасць апрацоўкі матэрыялу, яго паверхні. Фактура мармуру. Фактура сукна. □ Сучасная тэхналогія дае магчымасць вырабляць керамічныя дэталі самых розных памераў, рознага колеру, рознай фактуры.«Маладосць».
2. Своеасаблівасць мастацкай тэхнікі ў творах мастацтва. У вобразнай фактуры .. вершаў [А. Дудара] таксама шмат агульнага з ясенінскімі.«ЛіМ».Моўная фактура гэтага твора [«Сокі цаліны»] наглядна паказвае стан распрацаванасці стылю прозы ў той час.Навуменка.Нельга не адзначыць яшчэ адну асаблівасць фільма — яго амаль дакументальную фактуру.«ЛіМ».
[Лац. factura — апрацоўка, будова.]
факту́ра2, ‑ы, ж.
Спец. Рахунак з вопісам адпраўленага тавару. [Усевалад:] — Колькі траціцца разумнага чалавечага часу на гэтую бяздушную работу. Фактуры, накладныя, нарады, даведкі, ведамасці, ліміткі, акты...Скрыган.
[Лац. factura — апрацоўка, будова.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВЕ́НСКІЯ КАНВЕ́НЦЫІ 1961 і 1963,
міжнародныя акты, якія кадыфікавалі нормы пасольскага права і консульскага права. Канвенцыя 1961 аб дыпламат. зносінах рэгламентуе дзейнасць дыпламат. прадстаўнікоў, вызначае іх прывілеі, імунітэты і да т.п. Удзельнікам гэтай канвенцыі з’яўляецца Рэспубліка Беларусь. Канвенцыя 1963 аб консульскіх зносінах (увайшла ў дзеянне ў 1967) рэгулюе парадак іх устанаўлення, адкрыцця, задачы, прывілеі і імунітэты консульскіх устаноў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АБНАРО́ДАВАННЕ ЗАКО́НУ,
давядзенне закону да ўсеагульнага ведама; афіцыйнае апублікаванне закону. Ажыццяўляецца органам, які прыняў закон, або кіраўніком дзяржавы ў вызначаныя дадзеным ці спец. законам тэрміны і ўстаноўленым парадку. У Рэспубліцы Беларусь законы і інш.акты, прынятыя Вярх. Саветам, публікуюцца ў «Ведамасцях Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь», перадаюцца праз сродкі масавай інфармацыі (газеты, тэлебачанне, радыё), сродкі сувязі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
act1[ækt]n.
1. акт, учы́нак;
an act of kindness акт/учы́нак міласэ́рнасці;
acts of terrorism тэрарысты́чныя а́кты
2. акт, зако́н, пастано́ва, дакуме́нт;
an Act of Congress зако́н, прыня́ты Кангрэ́сам
3. прытво́рства, прыкі́дванне;
put on an act рабі́ць вы́гляд; прытвара́цца, прыкі́двацца
4.theatre дзе́я, акт
5. : a circus act цыркавы́ ну́мар
♦
catch smb. in the act злаві́ць каго́-н. на ме́сцы злачы́нства
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
akt, ~u
м.
1. акт; справа; факт;
akt oskarżenia — абвінаваўчы акт;
akt zajęcia mienia — акт вопісу маёмасці;
spisać (sporządzić) akt — скласці акт;
akt urodzenia — пасведчанне аб нараджэнні;
akt zejścia — пасведчанне аб смерці;
akt polityczny — палітычны акт;
2. ~a мн. дакументы; акты;
~a stanu cywilnego — акты грамадзянскага стану;
3. дзея; акт;
sztuka w trzech ~ach — п’еса ў трох дзеях;
4.маст. акт
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
скле́іць, склею, склеіш, склеіць; зак., што.
1. Змацаваць пры дапамозе клею. Склеіць лісты паперы.// Зляпіць, прымусіць зліпнуцца (пра што‑н. клейкае). Кісель чамусьці склеіў зубы.Агняцвет.// Зрабіць або аднавіць што‑н. (разбітае, разламанае, разарванае), змацоўваючы часткі клеем. Склеіць разбітую вазу. □ Другім разам, калі Мішы Міхайлавіча не было ў майстэрні, хлопцы вырашылі самі склеіць крэсла. Вядома, спяшаліся і прыставілі спінку не тым бокам.Нядзведскі.//перан. Сабраць, саставіць, скласці (з якіх‑н. частак або няўмела, абы-як). [Клерык:] — Справа ў тым, што ў ксяндза Марашэўскага гэта камедыйка расцягнута на тры акты, а ксёндз Марцэвіч склеіў усё ў адным акце.Бядуля.
2.перан.Разм. Наладзіць, аднавіць. Пасля сваркі дружбу цяжка склеіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
афіцыйнае выданне Вярх. Савета Рэспублікі Беларусь. Выходзяць са снежня 1990 у Мінску на бел. і рус. мовах 3 разы на месяц. Друкуюць нарматыўныя і інш.актыВярх. Савета, а таксама міжнар. дагаворы, дапаўненні, папраўкі, пратаколы і дадаткі да іх, заключаныя ад імя Рэспублікі Беларусь і ратыфікаваныя Вярх. Саветам.
Да 1990 выдаваўся «Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР».
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
актм
1. (дзеянне) Akt m -(e), -e, Aktión f -, -en; Hándlung f -, -en, Tat f -, -en (учынак);
акт ве́тлівасці ein Akt der Höflichkeit;
тэрарысты́чны акт Terrórakt m;
2.тэатр Akt m, Áufzug m -(e)s, -züge;
каме́дыя на тры а́кты ein Lustspiel in drei Ákten;
3.юрыд (дакумент) Úrkunde f -, -n, Ákte f -, -n;
абвіна́ваўчы актÁnklageschrift f -, -en;
акты грамадзя́нскага ста́ну Persónenstandsregister n -s, -;
акт капітуля́цыі Kapitulatiónsurkunde f;
акт аб карыста́нні зямлёй Úrkunde für die Bódennutzung;
4. (апісанне ўстаноўленых фактаў) юрыд Protokóll n -s, -e;
акт прыёмкіÁbnahmeprotokoll n;
акт аб няшча́сным здарэ́нні Únfallprotokoll n;
скла́сці акт абчым-н ein Protokóll über etw. (A) áufnehmen*;
5. (святочны збор) Akt m -(e)s, -e, Féierlichkeit
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ГУЛА́К Мікалай Іванавіч
(1822, Залатаношскі р-н Чаркаскай вобл., Украіна — 7.6.1899),
украінскі грамадскі дзеяч, вучоны, педагог. Скончыў Дэрпцкі (Тартускі) ун-т (1843). Вывучаў стараж.акты ў архівах Украіны, гісторыю ўсх. і зах. славян. Адзін з заснавальнікаў Кірыла-Мяфодзіеўскага таварыства, аўтар яго праграмных дакументаў. З 1847 у Пецярбургу, выступаў за стварэнне федэратыўнай слав. рэспублікі, знішчэнне прыгоннага права і саслоўных прывілеяў. Па даносе арыштаваны і зняволены ў Шлісельбургскую крэпасць (1847—50), сасланы ў Перм (1850—55). З 1859 выкладаў у Адэсе, Крыме, на Каўказе. Аўтар прац па гісторыі, матэматыцы, філасофіі і інш.