пусты́р, ‑а, м.

Незабудаваны, запушчаны ўчастак; пустка. Праехалі Варшаву па прыгожых вуліцах і па пустырах, дзе ляжыць у ярусах цэгла, мінулі будынкі і, урэшце, выехалі ў чыстае поле. Пестрак. Аралі за Крыніцай пясчаны пустыр — голы ўзгорак, зямля на якім адтала ўжо сантыметраў на дваццаць. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разнатра́ўе, ‑я, н., зб.

1. Розныя травы, якія растуць уперамешку. Каля лазнякоў, .. над негустым разнатраўем ужо ўзвышаліся мяцёлкі цімафееўкі і лісахвоста. Шамякін. Пад нагамі ўгіналася забалочаная зямля, зацягнутая разнатраўем. Мележ.

2. Спец. Група кармавых травяністых раслін, у якую не ўваходзяць злакавыя, бабовыя і асаковыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ры́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Абл. Кухонная чыгунная пасудзіна на ножках і з доўгай ручкай. Пасярэдзіне, у вялікай рынцы, дыміцца бульба. Лупсякоў. Снедалі. Бульба ў лупінах, падагрэтая ў рынцы ўчарашняя капуста, хлеб, як зямля, і халодныя аладкі, таксама ўчарашнія. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

турні́к, ‑а, м.

Гімнастычны снарад, які складаецца з перакладзіны, гарызантальна ўмацаванай на дзвюх стойках; перакладзіна. Да глыбокай восені Рыгор займаўся гімнастыкай на турніку, гантэлямі і абліваўся халоднай вадой. Рамановіч. Зямля падсохла, было цёпла, і хлопцы пасля ўрокаў галёкалі на школьным двары ля турніка. Навуменка.

[Ад фр. tourner — круціцца, вярцецца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шарпа́к, ‑у, м.

Абледзянелая скарынка на паверхні снегу. Уся зямля пакрылася ледзяным шарпаком. Гурскі. Сядзяць [цецерукі], спачываюць, пасля даюць нырца проста на снег; праклёўваюць лёгенькі шарпак, кешкаюцца, што куры ў пяску — рыхтуюць ямкі — пасля зашыюцца ў бачок пад самы снег і паснуць на ноч. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прачну́цца сов., прям., перен. просну́ться, пробуди́ться; очну́ться;

дзіця́у́лася ра́на — ребёнок просну́лся (пробуди́лся, очну́лся) ра́но;

зямля́у́лася — земля́ просну́лась (пробуди́лась);

ма́сы ~ну́ліся — ма́ссы просну́лись (пробуди́лись);

пачуццё ~ну́лася — чу́вство просну́лось (пробуди́лось)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

itself

[ɪtˈself]

pron.

1) сам, сама́, само́

The land itself is worth more — Сама́ зямля́ ва́ртая больш

2) зваро́тная фо́рма ад it

The horse hurt itself — Конь скале́чыўся

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

sun-baked

[ˈsʌnbeɪkt]

adj.

1) су́шаны на со́нцы

sun-baked pottery — су́шаныя на со́нцы ганча́рныя вы́рабы

2) сьцьвярдзе́лы, перасо́хлы на со́нцы

the sun-baked earth — вы́паленая со́нцам зямля́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Арцукі́ ’бульба адвараная’ (Сцяшк.). З ням. дыял. êrtšok ’бульба’, магчыма, праз літ. ė́rčiukas ’тс’ (слова ўжывалася ў XIX ст. — LKŽ). У нямецкім слове, напэўна, адлюстравалася ўзаемадзеянне з Artischocke ’артышок, якое дало другую частку, і Erdeзямля’, адкуль першая частка. Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1972, 1, 83.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэрыто́рыя ‘абшар, працяг зямлі’ (ТСБМ, Пятр.). Можа разглядацца як адаптаваны тэрмін з мясцовай актавай лаціны ВКЛ, параўн. лац. territorium ‘абшар, прыналежны да нейкага горада, ваколіца горада; поле, маёмасць, уладанне; рэгіён’ (Жлутка). Магчыма, пазнейшае абноўленае запазычанне праз рус. территория з франц. territoire, англ. territory, што ўзыходяць да лац. terraзямля’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)