◎ Патарыба́ніць ’бегчы’ (Інстр. III). Да прасл. terti (Куркіна, Этимология–1980, 24) > terati ’гнаць, бегчы’ (в.-луж. ćerić ’лавіць’, ст.-чэш. poteriti, vteriti ’неадступна ісці, бегчы за кім-н.’, славен. tėrjati), якое пазней набыло экспрэсіўныя суфіксы — патараніць (гл.), патарабаніць — магчыма, пад уплывам цюрк., параўн. тат. daraban ’барабану > тарабан ’тс’, тарабаніць: вяц. ’біць, барабаніць’, бел. ’моцна стукаць’, ’хутка несці нешта вялікае’, польск. potarabanić ’ісці з цяжкасцю’, усх.-чэш. tarabit ’несці з намаганнем’. Аб мене а > ы гл. Карскі, 1, 103.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Argenteis hastis pugnare
Змагацца срэбнымі дзідамі.
Сражаться серебряными копьями.
бел. Капейка камень дзяўбе. Ісці не з носам, а з падносам. І кола круціцца лягчэй, калі яго падмажуць.
рус. Удить золотой удой. Уда серебряная тянет рыбу со дна моря.
фр. Clé d’or passe partout (Золотой ключ везде проходит).
англ. Money opens all doors (Деньги открывают все двери).
нем. Goldener Hammer bricht eisernes Tor (Золотой молот ломает и железные ворота).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Вурзець ’павольна ісці, плесціся’ (Янка Купала, Ванк. дыс.). Няясна; магчыма, звязана з ву́рзаць ’хлябтаць, сёрбаць’ або з ву́рда ’буркаўка, вяртушка’, тады зыходная форма была б *вурдзець ’куляцца, бурчаць’, відаць, гукапераймальнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стрэль ‘род’: як трэця стрэль, то можна ісці замуж (Сл. рэг. лекс.). Пераасэнсаванае *стрэнь ‘роднасць’, параўн. у другім стрэнні ‘траюрадны’ (Пан.), што да стрыечны, стрэча 2 (гл.), параўн. стрэдні, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыгі́к-трыгі́к ‘скок-скок (на адной назе)’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Імітатыў, утвораны пры дапамозе гукапераймальнага суфікса ‑ік, параўн. татаргік-татаргік (гл.), з перастаноўкай гукаў тыргікаць ‘кульгаць, ісці накульгваючы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
працава́цца, ‑цуецца; безас. незак.
Ладзіцца, ісці спарней (пра работу). [Пятрусь:] — Працуецца — лепш не трэба. Як пайшоў з восені, дык і да гэтага часу раблю, а нядаўна дзесятнікам прызначылі. Сіўцоў. Працавалася Андрэю сёння лепш, чым калі-небудзь раней. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сатане́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца злым, злаваць. Сатанець ад злосці. // Прыходзіць у стан моцнага ўзбуджэння. Лёшка сатанеў ад задавальнення. «Вожык». // перан. Лютаваць (пра вецер, буру і пад.). Ісці далей не было сіл. Дый вецер.. сатанеў. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыкільга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Ісці, кульгаючы, прыпадаючы на адну нагу. Лёнік ужо не бяжыць і не ідзе, а чыкільгае, час ад часу неяк смешна падскокваючы. Марціновіч. Прыпадаючы на левую нагу, .. [Язэп] чыкільгаў хутка, як толькі мог. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вяне́ц м
1. Króne f -, -n;
2. (вянок) Kranz m -(e)s, Kränze;
◊ ісці́ пад вяне́ц sich kírchlich (orthodóx) tráuen lássen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
гэ́ты, -ага, м., гэ́та (гэ́тая), -ай, ж., гэ́та (гэ́тае), -ага, н., мн. гэ́тыя, -ых, займ. указ.
1. Паказвае на асобу або прадмет, якія знаходзяцца перад вачамі.
Г. ці той лес? Гэтага чалавека не сустракаў ніколі.
2. Паказвае на адрэзак часу, пра які ідзе гаворка.
Гэтымі днямі на рыбу не прыйдзецца ісці.
3. Паказвае на ўжо вядомую асобу або прадмет.
Дзіўны чалавек г.
Галілей!
Ах, гэтыя модніцы!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)