упара́дкавацца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; зак.
1. Навесці ў сябе належны парадак, справіцца з чым‑н., ухадзіцца. [Бацька:] — Дык ты [сын] едзь... але пачакай: з’ездзіш па клункі .. Упарадкуйся тут. Бо не будзе чакаць ярына: авёс жа трэба сеяць. Баранавых. // Пайсці на лад, наладзіцца. Жыццё горада паступова ўпарадкавалася.
2. Стаць добраўпарадкаваным. Разросся горад над Пінай, паглынуў ваколіцы і ўпарадкаваўся, папрыгажэў. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уцёкі, ‑аў; адз. няма.
1. Хуткі беспарадкавы адыход, адступленне. [Камісар:] — Уступай у камсамол. Бачыў, што робіцца ў горадзе пасля ўцёкаў белых? Трэба ачысціць горад ад белагвардзейскага бруду... «Полымя».
2. Самавольнае знікненне з месца абавязковага знаходжання дзе‑н. Незагоеныя раны абвалілі камандзіра атрада ўжо на другі дзень пасля ўцёкаў са шпіталя. Паслядовіч. Рыхтаваліся ўцёкі з лагера вялікай групы палонных. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Schíldbürger
m -s, -
1) разм. прасця́к
2) абыва́цель, мешчані́н
3) гіст. літ. жыха́р Шдльды (выдуманы горад, паводле вядомага ў Германіі літаратурнага твора)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
убра́цца
1. (стаць прыгожым) sich schmücken; ein féstliches Kleid ánlegen (пра горад і г. д.);
2. (справіцца з уборкай ураджаю) mit der Érnte fértig wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зацямні́ць сов.
1. (закрыть, загородить от света) заслони́ть, затемни́ть, затми́ть;
хма́ры ~ні́лі со́нца — ту́чи заслони́ли (затемни́ли) со́лнце;
2. (замаскировать свет) затемни́ть;
з. го́рад — затемни́ть го́род;
3. перен. (рассудок и т.п.) затемни́ть, помрачи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
уе́зд м.
1. род. уе́зду (действие) въезд;
на ра́ніцу прызна́чаны ўезд у го́рад — у́тром назна́чен въезд в го́род;
2. род. уе́зда (место, по которому въезжают куда-л.) въезд;
прыго́жы ўезд — краси́вый въезд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
population [ˌpɒpjuˈleɪʃn] n. насе́льніцтва;
adult/working/rural population даро́слае/працаздо́льнае/се́льскае насе́льніцтва;
It’s a city with a population of over two million. Гэта горад з насельніцтвам больш за два мільёны чалавек;
What is the population of Spain? Якое насельніцтва Іспаніі?
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
неугомо́нный няўры́мслівы; неўтаймо́ўны, неўтаймава́ны; (неспокойный) неспако́йны; (неутомимый) нясто́мны; (непоседливый) непасе́длівы; (несмолкаемый) несціха́ны;
неугомо́нный враг няўры́мслівы во́раг;
неугомо́нный ребёнок непасе́длівае (неспако́йнае) дзіця́;
неугомо́нный хара́ктер неспако́йны (няўры́мслівы) хара́ктар;
шуми́т неугомо́нный го́род шумі́ць несціха́ны (нясто́мны) го́рад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
не́калі 1, безас. у знач. вык.
Няма калі, бракуе часу. Некалі сумаваць за работай. Барадулін. — Хутчэй, дачушка, а то мне некалі. Васілевіч. — Некалі мне цяпер ні сварыцца, ні мірыцца, — адказала [Волька] непрыязна, суха. — Працы хапае і дома, і ў калгасе... Ваданосаў.
•••
Некалі (няма калі) дыхнуць — надта заняты, перагружаны работай.
не́калі 2, прысл.
1. Калісьці, даўно; у далёкім мінулым. Кіраваўся Мікола да таго дома, дзе некалі сустракаўся з сакратаром абкома. Новікаў. Гэта быў стары, пашарпаны, некалі пафарбаваны ў бела-блакітны колер маршрутны маленькі аўтобус. Ракітны. Жылі некалі ў адным краі людзі ў згодзе ды ў ладзе. Якімовіч.
2. Калі-небудзь у будучым. Маці расказвае ўсё, што толькі ведае пра горад, у якім і сажа была ўсяго разы са тры; расказвае і ніколі не забудзе абнадзеіць: — Вось і ты некалі вырасцеш і паедзеш у горад. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руі́на, ‑ы, ж.
1. звычайна мн. (руі́ны, ‑ін). Рэшткі разбуранага збудавання, паселішча. Было горка і цяжка мінчанам: Дзе быў горад — руіны адны. Астрэйка. Руіны ў горадзе паступова знікалі, горад аднаўляўся, залечваў раны. Хадкевіч. Яшчэ дыміліся руіны, Вайна грымела навакол, А ўжо твой голас сакаліны Мы сэрцам чулі, камсамол. Хведаровіч. // Разм. уст. Збудаванне, якое знаходзіцца ў вельмі запушчаным стане. Падрыхтаваўшы ўсё да вечарыны, Яна [Альбіна] на рэчку выйшла і крадком Пераплыла на лодцы да руіны На беразе пад ясенем старым. З. Астапенка.
2. перан. Разм. Слабы, хворы ад старасці або якога‑н. перажывання чалавек. І што сталася з дзяўчыны! Што зрабіла з яе цьма? Адна форма, стан руіны, А Ганусі ўжо няма... Колас. Аднак зусім нелагічна падаваць Быкоўскага [дзеючую асобу камедыі «Паўлінка»] старою руінаю, у дадатак да ўсяго брыдкаю і дурною. Лужанін.
•••
Ляжаць у руінах гл. ляжаць.
[Лац. ruina.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)