Verbum

прасі́цца, прашу́ся, про́сішся, про́сіцца; незак.

1. Прасіць аб дазволе зрабіць што-н., адправіцца куды-н.

П. на каток.

2. Пра дзяцей: прасіць дазволу адправіць натуральную патрэбу.

П. на гаршчок.

3. Прасіць прабачэння, спагады, дапамогі і пад. (разм.) —

Адпусціце мяне, не мучце! — просіцца хлопчык.

4. перан. Быць гатовым да чаго-н., вельмі прыдатным для чаго-н. (разм.).

Пейзаж так і просіцца на палатно.

|| наз. папрасі́цца, -рашу́ся, -ро́сішся, -ро́сіцца (да 1—3 знач.).

про́рва, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. Стромкі і глыбокі абрыў; бездань.

Сарвацца ў прорву.

На краі прорвы (таксама перан.: на краі гібелі).

2. перан. Прынцыповае разыходжанне ў чым-н.

Пасля гэтай спрэчкі паміж імі лягла п.

3. Вельмі вялікая колькасць каго-, чаго-н. (разм.).

Паспрабуй накарміць такую прорву.

П. грошай.

4. Пра каго-, што-н., што паглынае, пажырае многа чаго-н. (разм., неадабр.).

Якая п.: не ўкарміць яго!

ра́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.

1. Невялікая рама (у 2 знач.).

Партрэт у прыгожай рамцы.

2. Графічнае абрамленне якога-н. тэксту, малюнка.

3. толькі мн., чаго; перан. Межы, у якіх павінна адбывацца, адбываецца што-н.

У рамках канцэртнай праграмы.

4. Прыстасаванне для сотаў у вуллі.

◊

Выйсці за рамкі — перайсці межы чаго-н.

|| прым. ра́мачны, -ая, -ае (у 1, 2 і 4 знач.).

Рамачная антэна.

Р. вулей.

рыхтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак.

1. каго-што. Рабіць годным, гатовым (для выкарыстання, ужывання, для ажыццяўлення чаго-н., для работы).

Р. глебу пад пасевы.

Р. хворага да аперацыі.

Р. кадры.

2. што. Працаваць над выкананнем чаго-н., распрацаваць што-н.

Р. матэрыялы для даклада.

Р. дыпломную работу.

3. што. Збірацца, намервацца зрабіць што-н., задумваць што-н.

Р. удар па праціўніку.

4. што. Варыць ежу, гатаваць.

Р. вячэру.

укало́ць, укалю́, уко́леш, уко́ле; укалі́; уко́латы; зак.

1. каго-што. Параніць, уваткнуўшы ў цела тонкі, востры канец чаго-н.

У. руку шпількай.

2. перан., каго (што). Пакрыўдзіць, абразіць, даняць.

Заўвага балюча ўкалола яго.

3. што ў што. Уваткнуць, пракалоўшы, прымусіць увайсці ўнутр чаго-н. (разм.).

У. пруток у клубок.

|| незак. уко́лваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. укало́цца, укалю́ся, уко́лешся, уко́лецца (да 1 знач.); незак. уко́лвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. уко́л, -у, м.

шасцёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Лічба

6.

2. Назва чаго-н., што змяшчае шэсць адзінак, напр.: запрэжка ў шэсць коней, група з шасці чалавек, шлюпка з трыма парамі вёсел, карта, дошчачка даміно з шасцю ачкамі і пад.

3. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 6 (разм.).

Тут спыняецца ш. (пра аўтобус, тралейбус і пад.).

4. Дэталь у малатарні; шасцярня².

|| прым. шасцёрачны, -ая, -ае (да 2 знач.).

шум, -у, м.

1. Гукі, якія зліліся ў громкае і нязладжанае гучанне.

Ш. прыбою.

Ш. матораў.

Без шуму перамяшчацца.

Узняўся ш.

Ш. у зале.

2. перан. Ажыўленае абмеркаванне, выкліканае павышаным інтарэсам да чаго-н.

Фільм выклікаў ш.

3. Гук з няяснай танальнасцю (спец.).

Шумы ў сэрцы.

4. Сварка, крыкі, гучнае выражэнне незадавальнення.

Што там за ш. у суседзяў? Чаго ўзнялі ш., супакойцеся!

|| прым. шумавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

я́касць, -і, ж.

1. Характэрная адзінка, істотная ўласцівасць, якая адрознівае адзін прадмет ці з’яву ад другіх.

Колькасць і я.

Пераход да новай якасці.

2. Тая або іншая ўласцівасць, годнасць, ступень прыгоднасці каго-, чаго-н.

Я. работы.

Я. прадукцыі.

Выдатная я.

Высокія душэўныя якасці.

◊

У якасці каго-чаго, прыназ. з Р — як хто-, што-н.

Прысутнічаць у якасці наглядальніка.

|| прым. я́касны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Якасныя змены.

Якасныя адрозненні.

звышнатура́льны, -ая, -ае.

1. У містычным уяўленні: які не тлумачыцца натуральным чынам; дзівосны.

Звышнатуральныя сілы.

2. Які перавышае звычайную меру чаго-н.; незвычайны (разм.).

Звышнатуральная хуткасць.

|| наз. звышнатура́льнасць, -і, ж.