Парта́чыць ’рабіць што-небудзь дрэнна, недакладна, без ведання справы’ (ТСБМ, Мат. Гом., Мядзв.), парта́ч ’чалавек, які нядбайна або няўмела выконвае сваю справу’ (ТСБМ, Др.-Падб., Мядзв.), порта́ч ’партач; бядняк, галадранец’ (ТС). Запазычанне з польск. (як аб гэтым сведчыць наяўнасць ‑ар‑) partaczyć, partacz ’тс’ (Кюнэ, Poln., 86), якое да pъrtiti (рус. портить) (Брукнер, 397).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прысы́пшчык ’чалавек, што няпрошаным умешваецца ў размову, справу’ (Бяльк.). Да прысы́паць (гл.). Параўн. рус. дыял. присы́пщик ’той, хто прыняты ў чыю-небудзь сям’ю, прыбіўся да чужога двара; спекулянт, ірвач’, присыпа́ться ’ўмешвацца ў чужую справу, размову’. Слова, з улікам семантыкі паралелей, можна лічыць пранікненнем з рускай, але не выключана і сумеснае арэальнае ўтварэнне.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прычэ́пка ’што-небудзь прычэпленае — прывешанае, прымацаванае’; ’зачэпка, прычына’; ’несправядлівы дакор, дробязная, неістотная заўвага; прыдзірка’ (Нас., Др.-Падб., ТСБМ), пры́чапка ’прычэпка’ (Байк. і Некр.), ’тое, што прычэплена’ (Ласт.), прычо́пка ’прычэпка, прыдзірка’ (Сцяшк.), прычуо́пка ’падстава для сваркі’, прычэ́пны ’назойлівы’ (Сл. ПЗБ). Сюды ж прычэ́пніца ’чужынка’ (ТС), прычэ́пны ’сваяцкі’ (ТС). Дэрываты ад прычапіць, гл. чапля́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ём

1. Выпукласць на схіле гары; схіл пад'ёму на гару; месца, дзе дарога ідзе ўверх, падымаецца на ўзгорак (Слаўг.).

2. Бойкае месца на шляху (Слаўг.). Тое ж паход, праход (Слаўг.).

3. Высокае і адкрытае месца (Слаўг.).

4. Сярэдзіна чаго-небудзь (дарогі, поля) (Слаўг.).

□ балота Заемнае (1752) каля г. п. Карма (АВАК XIII, 349) Карм.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Вяршо́к 1 ’верхняя частка чаго-небудзь’; ’вяршаліна’ (БРС, КТС; КЭС, лаг.); ’тое, чым накрываюць гаршчок’ (Інстр. I), укр., рус. вершок ’тс’, польск. wierszek, н.-луж., в.-луж. wjeršk, чэш. vršek, vršík, славац. vŕšok, славен. vršek, серб.-харв. вр̑шак, макед. вршка ’верхняя частка чаго-небудзь’, балг. връ́шка ’адрубленая вяршаліна сасны’, вършец ’верхняя частка чаго-небудзь’. Да верх (гл.). Утворана пры дапамозе дэмінутыўнага суф. ‑ок (< ‑ьkъ).

Вяршо́к 2 ’мера даўжыні ≈ 4,4 см’ (БРС, КТС, Касп., Бяльк., Сцяшк.), укр. вершок, рус. вершок, ст.-рус. вершок (з XVI ст.) ’тс’. Узыходзіць ад прасл. vьrx‑ьkъ ’верхняя частка чаго-небудзь, у прыватнасці верхняя частка ўказальнага пальца’ (Фасмер, 1, 302). Не пераконвае Праабражэнскі (1, 78), КЭСРЯ (77), Булахоўскі (Труды ИРЯ, 1, 151), якія развіццё семантыкі разглядаемай лексемы ўяўляюць наступным чынам: ’вяршыня’ → ’лішак, які з’яўляецца зверху пры насыпанні збожжа’ → ’мера даўжыні’. Бел. вяршок пранікла з рус. мовы (Шанскі, 1, В, 71).

Вяршо́к 3 ’верхні слой на адстоеным салодкім малацэ’ (Інстр. I, Шат.), выршо́к (драг., КЭС), укр. вершок ’тс’, рус. уладз., валаг., дан. вершок ’тс’. Усх.-слав. утварэнне. Да верх (гл.), вяршок 1 (гл.).

Вяршо́к 4 ’адтуліна, верхняе аконца пад столлю для выпуску чаду ў курных хатах, у лазнях’ (Нас., Серб., Інстр. I, КЭС, лаг.). Укр. чарніг. верх, рус. смал. вершок ’тс’, пск. вершнік ’невялікае ваконца ў лазні’. Бел. утварэнне. Да верх ’тс’ (гл.).

Вяршо́к 5 ’конусападобнае горла ці лаз у рыбацкіх пастках’ (Тарн.), ве́ршок (Крыв.). Рус. ленінгр. ве́ршник ’верх конусападобнай часткі невада’. Да верх (гл.). Сюды ж увершок, овершок (гл.).

Вяршо́к 6 ’першая маленькая булачка з хлебнага цеста, якую часцей за ўсё аддаюць скаціне’ (мазыр., Вешт.). Да верх, вяршок 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

над, нада предл.

1. с твор., в разн. знач. над, надо;

над ле́сам наві́сла хма́ра — над ле́сом нави́сла ту́ча;

пе́сня гучы́ць над во́зерам — пе́сня звучи́т над о́зером;

мець ула́ду над кім-не́будзь — име́ть власть над ке́м-л.;

нада мно́й — надо мно́й;

ду́маць над матэрыя́ламі для газе́ты — ду́мать над материа́лами для газе́ты;

працава́ць над сабо́й — рабо́тать над собо́й;

мець перава́гу над чым-не́будзь — име́ть преиму́щество над че́м-л.;

2. с твор. в сочет. с мест. усе́ указывает на высшее проявление свойств данного предмета;

маро́з над усі́мі мараза́мі — всем моро́зам моро́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ле́стный (одобрительный) пахва́льны; (приятный) прые́мны; (хороший) до́бры; (заманчивый) прыва́бны; (соблазнительный) спаку́слівы;

ле́стный о́тзыв пахва́льны во́дзыў;

ле́стные слова́ прые́мныя сло́вы;

быть ле́стного мне́ния о ко́м-ле́стный быць до́брай ду́мкі аб кім-не́будзь;

ле́стное предложе́ние прыва́бная (прые́мная) прапано́ва.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́расти сов., в разн. знач. вы́расці, мног. павыраста́ць;

вы́расти из пла́тья вы́расці з суке́нкі;

◊

вы́расти в чьи́х-л. глаза́х вы́расці ў чыі́х-не́будзь вача́х;

сло́вно (бу́дто, то́чно) из-под земли́ вы́расти як з-пад зямлі́ вы́расці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

подозрева́ть несов.

1. падазрава́ць; (иметь подозрение) мець падазрэ́нне;

подозрева́ть кого́-л. в изме́не падазрава́ць каго́-не́будзь у здра́дзе;

2. (предполагать) меркава́ць; (допускать) дапуска́ць; (догадываться) здага́двацца; (думать) ду́маць;

подозрева́ю, что здесь оши́бка мярку́ю (ду́маю), што тут памы́лка;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ра́мка в разн. знач. ра́мка, -кі ж.;

ра́мка для фотогра́фии ра́мка для фатагра́фіі;

обвести́ рису́нок ра́мкой абве́сці малю́нак ра́мкай;

ограни́чивать себя́ каки́ми-л. ра́мками абмяжо́ўваць сябе́ які́мі-не́будзь ра́мкамі;

вы́йти из ра́мок перен. вы́йсці з ра́мак;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)