ху́ткасць, -і, ж.
1. Ступень інтэнсіўнасці, шпаркасці руху каго-, чаго-н. або распаўсюджання чаго-н.
Поле ачышчалася ад снегу з небывалай хуткасцю.
Высокая х. стральбы.
2. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, станка і пад.), звязанае з парадкам узаемадзеяння дэталей каробкі перадач.
Уключыць х.
Ехаць на трэцяй хуткасці.
3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да часу, за які гэты шлях пройдзены.
Раўнамерная х.
|| прым. ху́ткасны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Х. аўтобус.
Х. доступ у інтэрнэт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
но́та¹, -ы, мн. -ы, нот, ж.
1. Умоўны графічны знак для запісу гукаў музыкі, а таксама гэты гук.
Высокая н.
Гучная н.
2. толькі мн. Тэкст музычнага твора ў нотным запісе.
Іграць па нотах.
3. перан. Тон, інтанацыя мовы, якія выражаюць якое-н. пачуццё.
Н. незадаволенасці ў голасе.
◊
Як па нотах — без цяжкасцей, вельмі лёгка.
|| памянш. но́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. но́тны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прызна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. Адкрыта аб’явіць, прызнаць што-н. адносна сябе.
П. ў сваіх памылках.
2. інф. прызна́цца (незак. не ўжыв.) і 1 ас. прызна́юся. Ужыв. як пабочнае слова ў знач.: кажучы шчыра, калі сказаць праўду (разм.).
П., я гэтага не чакаў.
Прызнаюся, я не глядзеў гэты фільм.
|| незак. прызнава́цца, -наю́ся, -нае́шся, -нае́цца; -наёмся, -наяце́ся, -наю́цца; -нава́йся (да 1 знач.; 1 ас. прызнаю́ся — таксама да 2 знач., пабочнае слова).
|| наз. прызна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
да́цца, да́мся, дасі́ся, да́сца; дадзі́мся, дасце́ся, даду́цца; да́ўся, дала́ся, дало́ся; да́йся; зак.
1. Дазволіць што-н. з сабой зрабіць; паддацца.
Конь не даўся Сяргею.
2. Засвоіцца, паддацца асваенню.
Матэматыка яму далася лёгка.
3. Стукнуцца чым-н. аб што-н. (разм.).
Моцна даўся галавой аб вушак.
4. Стаць прадметам увагі (разм.).
Даўся табе гэты пустаслоў.
◊
Дацца ў знакі (разм.) — даняць, надоўга запомніцца.
Дзіву дацца — моцна здзівіцца.
|| незак. дава́цца, даю́ся, дае́шся, дае́цца; даёмся, даяце́ся, даю́цца (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
меха́ніка
[лац. mechanica, ад гр. mechanike (techne) = навука аб машынах]
1) раздзел фізікі, які вывучае рух цел у прасторы і сілы, якія выклікаюць гэты рух;
2) перан. складаная сутнасць, будова чаго-н. (напр. м. гаспадаркі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
неаге́н
(ад неа- + -ген)
другі перыяд кайназою ў геалагічнай гісторыі Зямлі, які пачаўся 25 млн. гадоў таму назад і цягнуўся больш за 23 млн.гадоў, а таксама тоўшча горных парод, што адклалася ў гэты перыяд.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
armed [ɑ:md] adj. узбро́ены (у розных знач.);
an international armed confl ict міжнаро́дны ўзбро́ены канфлі́кт;
The man is armed and dangerous. Гэты чалавек узброены і небяспечны.
♦
armed to the teeth узбро́ены да зубо́ў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Перавы́шываць (пірявы́шываць) ’пераўзыходзіць, быць вышэй за іншага’ (Юрч. СНЛ), укр. переви́щувати, рус. арх., с.-урал. перевы́шивать, н.-луж. pśewušowaś, в.-луж. přewyšować, чэш. převyšovati, славац. prevyšovať, макед. превишува, балг. превиша́вам. Магчыма, яшчэ прасл. *per‑vyšovati. У серб.-харв. мове гэты дзеяслоў утвораны ад вѝсок ’высокі’, таму што ви̏ше азначае ’больш’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плі́гаць ’хварэць паносам’, плюнуць ’разам вызваліцца ад вадкіх экскрэментаў (пра дзіця)’ (Нас.), плэгатэ, плэгнутэ, плыгаты ’раптоўна выдзеліць на чалавека вадкія экскрэменты (пра тушку, якая ў гэты час ляціць альбо знаходзіцца на дрэве)’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.). Відаць, звязаны з прыметнікам плюгавы (гл.), параўн. плюгивіць, рус. плюга́вгппь ’пэцкаць нечыстотамі, брудам, ванітамі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыні́зіцца сов.
1. прини́зиться;
з ча́сам ха́та яшчэ́ больш ~зілася — со вре́менем изба́ ещё бо́льше прини́зилась;
2. прини́зиться, уни́зиться;
гэ́ты чалаве́к ніко́лі не п. — э́тот челове́к никогда́ не прини́зится (уни́зится)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)