КУРГА́НСКАЯ ВО́БЛАСЦЬ У Рас Федэрацыі, на ПдЗ Зах. Сібіры. Утворана 6.2.1943. Пл. 71 тыс. км​2. Нас. 1106 тыс. чал. (1997), гарадскога 55%. Цэнтр — г. Курган. Найб. гарады: Шадрынск, Шуміха, Куртамыш, Далматава, Катайск.

Прырода. К.в. займае паўд.-зах. ч. Зах.-Сібірскай раўніны (выш. да 193 м). Паверхня плоская, на водападзелах пясчана-гліністыя грывы і шматлікія западзіны, занятыя азёрамі ці забалочаныя. Карысныя выкапні: буд. матэрыялы, торф, рапа і лек. гразі салёных азёр. Клімат рэзка кантынентальны. Сярэдняя т-ра студз. -18 °C, ліп. 19 °C. Ападкаў 400 мм за год. Вясной і летам бываюць чорныя буры. Гал. рэкі — Табол і яго прыток Ісець. Каля 2 тыс. азёр. Глебы пераважна вышчалачаныя чарназёмы. Расліннасць лесастэпавая. Пад лесам каля 18% тэрыторыі (бярозавыя гаі, хваёвыя бары). На крайнім Пд — стэпы. Жывёльны свет: лось, казуля, воўк, ліс, барсук, зайцы (бяляк і русак), вавёрка.

Гаспадарка. Асн. галіна прам-сці — машынабудаванне (50% валавой прадукцыі). Вытв-сць аўтобусаў, колавых цягачоў, дрэваапр. станкоў, пральных машын, элеватарнага і хім. абсталявання, аўтаагрэгатаў, паліграф. машын, тэлефонаў, чыг. абсталявання, даільных установак, помпаў, абсталявання для мяса-малочнай прам-сці. Рамонтныя, рамонтна-мех. і ліцейна-мех. з-ды. Вытв-сць электраэнергіі ў 1996—1255 млн. кВт гадз. Курганская ЦЭЦ. З галін харч. прам-сці найб. развіты мясная, мукамольная, малочная. Мясакансервавыя і птушкакамбінаты. Буйныя элеватары, малочныя, мяса- і сыраробныя з-ды. Прадпрыемствы камбікормавай прам-сці. З-ды па вытв-сці цэглы, жалезабетонных вырабаў і канструкцый. Развіта лёгкая прам-сць (трыкат., швейная, абутковая, скургалантарэйная). Дрэваапр. і мэблевая прам-сць. Завод мед. прэпаратаў. Сельская гаспадарка збожжава-жывёлагадоўчага кірунку. С.-г. ўгоддзі займаюць 4473 тыс. га, у т.л. пасяўная пл. 2095 тыс. га. Вырошчваюць збожжавыя культуры (яравая пшаніца, ячмень, авёс), кармавыя, тэхн., бульбу і агародніну. Гадуюць буйн. раг. жывёлу, свіней, авечак, коз. Птушкагадоўля. Пчалярства. Даўж. чыгунак 748 км, аўтадарог з цвёрдым пакрыццём 7,1 тыс. км. Па тэр. вобласці праходзіць Транссібірская магістраль. Суднаходства па р. Табол. Курорт Мядзведжае.

Л.В.Лоўчая.

т. 9, с. 47

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ка́мень м. Stein m -(e)s, -e;

падво́дны ка́мень Riff n -(e)s, -e, Klíppe f -, -n;

будаўні́чы ка́мень Báustein m;

кашто́ўны ка́мень Édelstein m;

кашто́ўны ка́мень высо́кай про́бы ein hóchkarätiger Édelstein;

ны́рачны ка́мень мед. Níerenstein m;

◊

краевуго́льны ка́мень Grúndstein m, Éckstein m;

ка́мень спатыкне́ння Stein des Ánstoßes;

про́бны ка́мень Prüfstein m;

ка́меня на ка́мені не пакі́нуць kéinen Stein auf dem ánderen lássen*;

трыма́ць ка́мень за па́зухай éinen Groll háben (auf A), Groll hégen (gegen A);

у мяне́ на сэрцы ка́мень mir ist schwer ums Herz

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

заключэ́нне н.

1. (выснова) Schlússfolgerung f -, -en, Schluss m -es, Schlüsse;

2. (спецыяліста) Gútachten n -s, -;

заключэ́нне аўды́тара [рэвізо́ра] Bestätigungsvermerk m -(e)s, -e; Befúnd m -es, -e (часцей мед.);

абвінава́ўчае заключэ́нне юрыд. Ánklageschrift f -, -en;

медыцы́нскае заключэ́нне ärzliches [medizínisches] Gútachten; ärztliches Attést;

заключэ́нне экспе́ртаў Sáchverständigengutachten n;

даць заключэ́нне ein Gútachten ábgeben*, begútachten vt;

3. (дагавора) Ábschluss m -es, -schlüsse;

заключэ́нне мі́ру Fríedensschluss m;

заключэ́нне шлю́бу Éheschließung f -, -en;

заключэ́нне дагаво́ра Vertrágsabschluss m;

заключэ́нне здзе́лкі Geschäftsabschluss m;

4. (заканчэнне) Schluss m;

сказа́ць у заключэ́нне ábschlíeßend ságen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

пло́ский

1. (о поверхности) пло́скі; (ровный) ро́ўны;

пло́ская пове́рхность пло́ская паве́рхня;

пло́ская печа́ть пло́скі друк;

2. (приплюснутый) пляска́ты; (покатый) пахі́лы; (с низкими краями) плазава́ты; (неглубокий) неглыбо́кі; (мелкий) плы́ткі;

пло́ская стопа́ мед. пляска́тая ступня́;

пло́ская грудь пляска́тыя гру́дзі;

пло́ский лоб, нос пляска́ты лоб, нос;

пло́ские че́рви пляска́тыя чэ́рві;

пло́ская кры́ша пахі́лы (пляска́ты) дах;

пло́ский я́щик плазава́тая скры́нка;

пло́ская таре́лка плы́ткая (плазава́тая) тале́рка;

3. перен. тупы́, няўда́лы; (банальный) бана́льны;

пло́ские шу́тки тупы́я жа́рты;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

о́бласть ж.

1. (часть страны) край, род. кра́ю м., во́бласць, -ці ж.;

2. (крупная административно-территориальная единица) во́бласць, -ці ж.;

Ми́нская о́бласть Мі́нская во́бласць;

3. зо́на, -ны ж., по́яс, -са м.;

о́бласть ве́чных снего́в зо́на ве́чных сняго́ў;

4. анат., мед. во́бласць, -ці ж.;

в о́бласти се́рдца у во́бласці сэ́рца;

5. перен. (сфера, отрасль) галіна́, -ны́ ж., абся́г, -гу м.;

о́бласть зна́ний галіна́ ве́даў;

разви́тие всех областе́й те́хники развіццё ўсіх галі́н тэ́хнікі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пораже́ние ср.

1. (действие) паражэ́нне, -ння ср.; папада́нне, -ння ср., трапля́нне, -ння ср.; см. поража́ть​ 1;

пораже́ние живы́х це́лей проти́вника паражэ́нне жывы́х цэ́лей праці́ўніка;

2. (разгром) паражэ́нне, -ння ср.; пара́за, -зы ж.; разгро́м, -му м.;

потерпе́ть пораже́ние пацярпе́ць паражэ́нне (пара́зу);

нанести́ пораже́ние врагу́ нане́сці паражэ́нне (пара́зу) во́рагу;

3. мед. пашко́джанне, -ння ср.;

пораже́ние зри́тельного не́рва пашко́джанне зро́кавага не́рва;

4. юр. пазбаўле́нне, -ння ср.;

пораже́ние в права́х юр. пазбаўле́нне право́ў;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́мощь дапамо́га, -гі ж.; по́мач, -чы ж.;

оказа́ть по́мощь дапамагчы́;

получи́ть по́мощь атрыма́ць дапамо́гу;

при по́мощи з дапамо́гай (пры дапамо́зе);

с по́мощью з дапамо́гай;

без посторо́нней по́мощи без чужо́й (пабо́чнай) дапамо́гі;

медици́нская по́мощь медыцы́нская дапамо́га;

ско́рая по́мощь ху́ткая дапамо́га;

оказа́ть пе́рвую по́мощь мед. аказа́ць пе́ршую дапамо́гу;

по́мощь на дому́ дапамо́га до́ма;

огнева́я по́мощь воен. агнява́я дапамо́га;

◊

пода́ть ру́ку по́мощи пада́ць руку́ дапамо́гі;

взыва́ть о по́мощи прасі́ць рату́нку;

на по́мощь! памажы́(це)!, рату́й(це)!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

áufgehen

* vi (s)

1) узыхо́дзіць (пра сонца)

2) падыма́цца

der Vórhang geht auf — засло́на падыма́ецца

ein stárker Wind geht auf — падыма́ецца мо́цны ве́цер

3) адчыня́цца, адкрыва́цца (тс. перан.)

die Áugen gíngen mir auf — у мяне́ адкры́ліся во́чы, я зразуме́ў

4) мед. прарва́цца (пра нарыў); адкрыва́цца (пра рану)

5) распуска́цца (пра пупышкі)

6) развя́звацца, распо́рвацца, расшпі́львацца

7) матэм. дзялі́цца

8) быць захо́пленым (чым-н. – in D)

in der Árbeit ~ — з галаво́й акуну́цца ў пра́цу [рабо́ту]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ВАЛГАГРА́ДСКАЯ ВО́БЛАСЦЬ

(да 1961 Сталінградская вобласць),

у Расійскай Федэрацыі. Утворана 5.12.1936. Пл. 113,9 тыс. км². Нас. 2673,2 тыс. чал. (1994), гарадскога 74%. Цэнтр — г. Валгаград. Найб. гарады: Волжскі, Камышын, Міхайлаўка, Урупінск, Фралова.

Прырода. Валгаградская вобласць размешчана на ПдУ Усх.-Еўрап. раўніны. Падзяляецца Волгай на 2 часткі: заходнюю — правабярэжную і ўсходнюю — Заволжа. Паверхня правабярэжжа ўзвышаная, моцна расчлянёная ярамі і лагчынамі; у межах яго — паўд. ч. Прыволжскага узв. (выш. да 358 м), паўн. ч. Ергені, паўд.-ўсх. ч. Данской грады, а таксама Хапёрска-Бузулукская і Сарпінская нізіны. Заволжа — нізінная раўніна. Паміж Волгай і яе левым рукавом Ахтубай ляжыць Волга-Ахтубінская пойма. Карысныя выкапні: нафта, прыродны газ, вапнякі, мел, гліны, фасфарыты, кухонная соль. Клімат кантынентальны. Сярэдняя т-ра студз. вагаецца ад -12 °C на Пн да -8 °C на ПдУ, ліп. адпаведна ад 21,5 °C да 24,5 °C. Ападкаў каля 440 мм на З і да 270 мм на ПдУ. Гал. рэкі Волга (з Ахтубай) і Дон з прытокамі Хапёр, Мядзведзіца, Ілаўля. У вобласці Валгаградскае і Цымлянскае вадасховішчы. Салёныя азёры (Эльтон і інш.); ліманы. Мінер. крыніцы (Смарогдзінская, Ергенінская і інш.). Разнатраўна-злакавы стэп на чарназёмных і цёмна-каштанавых глебах (б.ч. узараны) зменьваецца палынова-злакавымі паўпустынямі на светла-каштанавых глебах.

Гаспадарка. Валгаградская вобласць — буйны прамысл. і с.-г. раён Расіі. Гал. галіны прам-сці: машынабудаванне і металаапрацоўка (трактары, судны, рухавікі, падшыпнікі, вымяральная апаратура; абсталяванне для нафтавай, электратэхн., лёгкай, харч. прам-сці і фермерскіх гаспадарак; буравое, трансп., мед., гандл. абсталяванне і інш.), паліўная (здабыча нафты і газу), нафтаперапр., хім. (шыны, лакі і фарбы, у т. л. і вытв-сць каўстычнай соды), нафтахім. (гумава-тэхн. вырабы, тэхн. валокны) прам-сць, чорная і каляровая (алюміній) металургія. Развіта буд. матэрыялаў (цэгла, керамічная плітка, жалезабетонныя вырабы), дрэваапр., лёгкая і харч. (масларобная, кансервавая, мукамольная і інш.) прам-сць. Волжская ГЭС. Пасевы збожжавых (пшаніца, ячмень, кукуруза, проса) і тэхн. (сланечнік, гарчыца) культур. Вырошчваюць бахчавыя (кавуны) і агародніну. Развіта жывёлагадоўля (буйн. раг. жывёла, коза-, авечка- і свінагадоўля). Рыбалоўства. Па тэр. вобласці праходзяць чыгункі Масква—Валгаград—Астрахань, Саратаў—Ілаўля і інш., аўтадарогі Масква—Астрахань, Саратаў—Валгаград і інш. Суднаходства па Волзе, Доне і Волга-Данскім канале. Важнейшыя парты і прыстані: Валгаград, Волжскі, Дубоўка, Калач-на-Доне.

П.І.Рогач.

т. 3, с. 477

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

zapaść

I zapa|ść

зак.

1. запасці; заваліцца; пагрузіцца; паглыбіцца; спусціцца;

książka ~dła za szafę — кніга завалілася за шафу;

noc ~ła — надышла (спусцілася) ноч;

2. захварэць на што; занемагчы;

~ść na dur — захварэць на тыфус;

~ść na zdrowiu — падупасці здароўем;

~ść w sen (drzemkę) — заснуць (задрамаць);

~dła decyzja (uchwała) — было вырашана; было прынята рашэнне (пастанова);

~dł wyrok — прысуд вынесены;

klamka ~dła! — выбар зроблены!; лёсы выцягнутыя!

II зак.

закарміць, перакарміць

III ж. мед.

калапс

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)