Verbum

абарані́ць, -раню́, -ро́ніш, -ро́ніць; -ро́нены; зак.

1. каго-што. Адбіць напад ворага, не даць у крыўду каго-н.

А.

Радзіму.

А. дзяцей.

2. каго-што. Засцерагчы ад шкоднага дзеяння каго-, чаго-н.

А. сады ад вусеня.

3. што. Адстаяць чые-н. інтарэсы, правы, погляды; выступіць на судзе ў якасці абаронцы.

А. падсуднага.

А. прынцып дэмакратызму.

○

Абараніць дысертацыю (праект, дыплом) — публічна на пасяджэнні вучонага савета (дзяржаўнай камісіі) адстаяць навуковую вартасць дысертацыі (праекта, дыплома) з мэтай атрымання адпаведнай вучонай ступені або пацвярджэння кваліфікацыі.

|| незак. абараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| звар. абарані́цца, -раню́ся, -ро́нішся, -ро́ніцца; незак. абараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца (да 1 і 2 знач.).

|| наз. абаро́на, -ы, ж.

мабілізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; зак. і незак.

1. каго-што. Правесці (праводзіць) мабілізацыю (у 1 і 2 знач.) каго-, чаго-н.

М. у армію.

2. каго (што) на што. Правёўшы неабходныя мерапрыемствы, прывесці (прыводзіць) у актыўны стан для дасягнення якой-н. мэты.

М. шырокія масы на пасадку лесу.

|| зак. таксама адмабілізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны (да 1 знач.).

|| звар. мабілізава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся; зак. таксама адмабілізава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся (да 1 знач.).

накірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак.

1. каго-што. Вызначыць, надаць кірунак руху каму-, чаму-н.

Н. машыны ў горад.

2. Сканцэнтраваць што-н. на кім-, чым-н., супраць чаго-н.

Н. усе сілы на выкананне задання.

Н. увагу.

3. каго-што. Паслаць, адправіць, даць прызначэнне.

Н. хворага да ўрача.

4. каго (што). Даючы парады, навучыць чаму-н. добраму.

Н. на правільны шлях.

|| незак. накіро́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. накірава́нне, -я, н. (да 2 знач.).

павярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак.

1. каго-што. Варочаючы, змяніць становішча каго-, чаго-н.

П. ключ.

П. хворага на бок.

2. каго-што і без дап. Змяніць напрамак, шлях руху.

П. з вуліцы ў завулак.

П. каня назад.

Дарога павярнула ў лес.

3. перан., што. Даць чаму-н. іншы напрамак, развіццё.

П. гаворку на іншы лад.

П. справу па-свойму.

|| незак. паваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. паваро́т, -у, М -ро́це, мн. -ы, -аў, м.

уста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак., што.

1. у што. Паставіць, змясціць у сярэдзіну чаго-н.

У. шыбу ў раму.

У. зубы (штучныя). У. слова ў размову (перан.)

2. чым. Заняць, укрыць паверхню.

У. стол ядой.

3. перан., у каго-што і каго-што. Нерухома ўтаропіць на каго-, што-н. (вочы, позірк).

У. позірк у прастору.

|| незак. устаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. уста́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.) і устаўля́нне, -я, н. (да 1 знач.).

прашчу́паць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. што. Шчупаючы, выявіць, адчуць, праверыць.

П. пухліну.

2. перан., каго-што. Назіраючы, даследуючы, скласці сабе ўяўленне пра каго-, што-н. (разм.).

П. веды новага работніка.

П. глебу (тое, што і зандзіраваць глебу).

|| незак. прашчу́пваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прашчу́пванне, -я, н.

прыкупі́ць, -уплю́, -у́піш, -у́піць; -у́плены; зак.

1. каго-што і каго-чаго. Купіць дадаткова.

П. бульбы.

2. У некаторых картачных гульнях: атрымаць у прыкупе.

П. дзясятку і даму.

|| незак. прыкупля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і прыку́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прыку́пка, -і, ДМ -пцы, ж. і прыку́пліванне, -я, н.

прытулі́ць, -улю́, -у́ліш, -у́ліць; -у́лены; зак.

1. каго-што. Шчыльна або з пяшчотай прыціснуць, прыхіліць да сябе.

П. трубку да вуха.

П. дзіця да грудзей.

2. каго (што). Даць прытулак (у 1 знач.), узяць пад сваю апеку.

П. сірот.

|| незак. прыту́льваць, -аю, -аеш, -ае і прытуля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

закрану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.

1. каго-што. Даткнуцца да каго-, чаго-н. пры руху.

Куля закранула косць.

З. самалюбства (перан.).

2. перан., што. Пры размове, гутарцы спыніцца на чым-н., звярнуць увагу на што-н.

З. балючае пытанне.

|| незак. закрана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

за́муж.

1. прысл. У выразах: пайсці (выйсці, зайсці) замуж за каго — стаць чыёй-н. жонкай; выдаць (аддаць) замуж за каго — садзейнічаць уступленню ў шлюб жанчыны; браць (узяць) замуж — жаніцца (ажаніцца) з кім-н.

2. у знач. наз. за́муж, -а, м. Замужжа, шлюб (разм.).

Няўдалы з. быў у яе.