мушту́к
(польск. munsztuk, ад ням. Mundstück)
1) невялікая трубачка, у якую ўстаўляюцца цыгарэты, а таксама свабодная ад тытуню частка папяроснай гільзы;
2) цуглі;
3) дэталь духавога музычнага інструмента, якую ў час ігры бяруць у рот або прыкладваюць да губ.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сеа́нс
(фр. séance)
1) дэманстрацыя чаго-н. у пэўны прамежак часу без перапынку (напр. с. паказу мадэлей, с. у кіно);
2) выкананне якога-н. дзеяння, работы, лячэння адным захадам, а таксама прамежак часу, калі гэта адбываецца (напр. с. гіпнозу).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
секу́нда
(лац. secunda)
1) прамежак часу, роўны 1/60 часткі мінуты, ці вугла, роўны 1/3600 градуса;
2) муз. другая ступень гамы, а таксама інтэрвал паміж двума суседнімі гукамі гэтай гамы;
3) другі інструмент і яго партыя ў аркестры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Сас ’саксонец’ (Байк. і Некр.), са́скі ’саксонкі’ (Нас., Гарэц.). Запазычанне з польск. sas, saski ’тс’ (Кюне, Poln., 96), стараж. Sas ’саксонская зямля’. Польск., таксама як і укр. сас, ст.-рус. сасъ, сасинъ, чэш. sas, ст.-серб. сасинь, сяр.-балг. сасинъ запазычана з ст.-в.-ням. sahso ’сакс’, сяр.-н.-ням. sasse (Міклашыч, 288; Сабалеўскі, AfslPh, 32, 309 і наст.). Гл. таксама Фасмер, 3, 564 і наст.; параўн. саксонец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стро́піцца ‘спужацца, спалохацца’ (ТС). Відаць, звязана з ст.-польск. strzępać ‘баяцца’, для якога Слаўскі (SOr, 18, 255) дапускае развіццё значэння ад ‘быць нерухомым’ да ‘аслупянець (ад страху)’. Параўн. укр. торопи́тися ‘пужацца, бянтэжыцца’, рус. оторопе́ть ‘збянтэжыцца, атарапець’. Тады стропіцца з *сторопіцца, магчыма, пад уплывам строп (гл.) і моцнай рэдукцыяй другога ‑о‑. Далей гл. атарапець, торап. Магчыма, звязана з троп: збіцца з тропу (гл.), а таксама літ. strópti ‘цвярдзець’ (аслупянець?). Гл. таксама стрэпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурнэлька ’расліна чорнагалоў, Prunella L.’ (Кіс.). Параўн. брунэ́лька. Варыянт бурнэлька таксама запазычаны з польскай мовы (польск. burnelka|brunelka; аб паходжанні польск. слова гл. пад брунэ́лька).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Веснавы ’вясенні’ (КТС) — прыметнік да вясна́, утвораны таксама, як і зімовы, пры дапамозе суф. ‑ов‑ы. Інакш больш старажытным (паводле словаўтварэння) можна лічыць ве́сні (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́зверыцца ’закрычаць са злосцю’; ’паглядаць зверам’ (БРС, Шат., КТС, Некр., Янк. Мат., Янк. II, Жд., 1, Інстр. III, Клім.). Да звер. Параўн. таксама звярэць, азвярэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́лічыць (БРС, Нас., Яруш., Касп., Шат., Бяльк.). Крукоўскі (Уплыў, 121) лічыць калькай рус. вычислить, але хутчэй гэта самастойнае ўтварэнне; параўн. польск. wyliczyć. Гл. таксама лічыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́мухрыць ’вымуштраваць’ (Бяльк.). Відавочна, звязана з замухрышка (гл.), рус. мухры́га ’неахайны, таксама маларослы чалавек’, мухры́жнік ’махляр, ашуканец’, якія, магчыма, да мухляваць (гл.) (Фасмер, 3, 19).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)