стаіцы́зм, -у, м.
1. Антычнае рацыяналістычнае філасофскае вучэнне, якое патрабавала свядомага падпарадкавання чалавека пануючай у свеце неабходнасці і панавання чалавека над страсцямі.
2. перан. Цвёрдасць і мужнасць у жыццёвых выпрабаваннях, здольнасць супрацьстаяць спакусам.
Праявіць с.
|| прым. стаі́чны, -ая,-ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трамплі́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Спартыўнае прыстасаванне для павелічэння шляху палёту пры скачка́х.
Лыжны т.
2. перан. Апора, зыходны пункт для якіх-н. дзеянняў.
Дасягненні будуць трамплінам для далейшых дзеянняў.
|| прым. трамплі́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усе́дзець, -джу, -дзіш, -дзіць; зак.
Застацца сядзець, утрымацца ад таго, каб устаць.
Хлопчык хвіліны на месцы не ўседзіць.
Хіба ў такую пагоду ўседзіш у хаце.
Ледзь уседзеў на месцы ад нечаканасці.
На гэтай пасадзе ён доўга не ўседзеў (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
філігра́нны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да філіграні; зроблены з філіграні (у 1 знач.).
Філігранныя вырабы.
2. перан. Вельмі дакладны, які патрабуе асаблівай увагі да дробязей і дэталей, старанна і тонка выкананы.
Філіграннае майстэрства.
|| прым. філігра́ннасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цырымо́нія, -і, мн. -і, -ній, ж.
1. Устаноўлены ўрачысты абрад, парадак правядзення чаго-н.
Вясельная ц.
Ц. прыёму.
2. перан., звычайна мн. Вымушанасць, ненатуральнасць у паводзінах.
Навошта гэтыя цырымоніі? Без цырымоній.
|| прым. цырымо́нны, -ая, -ае.
Ц. паклон.
Ц. госць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эквілібры́стыка, -і, ДМ -тыцы, ж.
1. Жанр цыркавога мастацтва — жангліраванне, акрабатычныя практыкаванні, якія выяўляюць здольнасць артыста трымаць раўнавагу пры няўстойлівым становішчы цела.
Э. на канаце.
2. перан. Надзвычайная спрытнасць, выкрутлівасць.
Разумовая э.
Паэтычная э.
|| прым. эквілібрысты́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ярмо́, -а́, мн. я́рмы і (з ліч. 2, 3, 4) ярмы́, я́рмаў, н.
1. Драўляны хамут для рабочай буйной рагатай жывёлы.
2. адз., перан. Няволя, прыгнёт, уціск (высок.).
Вызваліцца ад каланіяльнага ярма.
|| прым. ярэ́мны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
муць, ‑і, ж.
1. Дробныя часцінкі, якія не раствараюцца ў вадкасці і робяць яе непразрыстай, мутнай; каламуць.
2. перан. Туман, смуга; імгла. Газік коўзаецца тубы-сюды і паволі, як бы вобмацкам, сунецца скрозь густую, жаўтаватую ад святла фар, муць. Дуброўскі. Шэрая мітуслівая муць павісла над галавою, завалакла далеч. Сачанка.
3. перан. Разм. Аб цяжкім душэўным стане. Але што будзе заўтра? Веньямін ведае, што будзе. Боль у галаве і муць на душы. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
набале́ць, ‑ліць; зак.
1. Стаць вельмі балючым ад працяглага болю. Палец набалеў ад нарыву. // перан. Стаць вельмі адчувальным ад доўгіх пакут, змучыцца (аб сэрцы, душы). Мімаволі горкі ўсхліп Ускалыхнуў яе ўсё цела, Бо сэрца дужа набалела. Колас.
2. перан. Сабрацца, накапіцца (пра што‑н. пакутлівае, цяжкае, нясцерпнае). [Аграном:] — Калі ў чалавека што набалела, то ён скажа: знойдуцца і словы і голас. Кулакоўскі. З лёгкай Косцевай рукі студэнты пачалі горача гаварыць аб тым, што ім набалела. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надары́ць, ‑дару, ‑дорыш, ‑дорыць; зак.
1. чаго. Падарыць многа чаго‑н. Надарыць кніг. Надарыць лялек.
2. каго-што. Даць як падарунак. Белаю сарочкаю Надары ты сына. Броўка.
3. перан.; што і чаго. Пакінуць след. Не схаваў я сардэчныя раны, Што ў жыцці надарылі гады. Хведаровіч.
4. перан.; каго. Надзяліць якімі‑н. якасцямі. Прырода шчодра надарыла гэтага чалавека не толькі фізічнай сілай і хараством, але і душэўнай цеплынёй, чулым сэрцам, вялікай мужнасцю, вытрымкай і адвагай. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)