Verbum

арда́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. о́рды, орд і арда́ў, ж.

1. гіст. Назва дзяржаўнага аб’яднання ў старажытных цюркскіх вандроўных народаў.

Залатая а.

2. перан. Варожае войска; натоўп, банда, зграя.

Фашысцкія орды.

|| прым. арды́нскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

атама́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Начальнік у казацкіх войсках і пасяленнях, які выконвае ваенныя, палітычныя і адміністрацыйныя функцыі.

Станічны а.

2. перан. Важак, завадатар якой-н. групы, банды, шайкі і пад.

А. разбойнікаў.

|| прым. атама́нскі, -ая, -ае.

байба́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Стэпавая жывёліна атрада грызуноў, якая восень і зіму праводзіць у спячцы.

2. перан. Пра непаваротлівага, гультаяватага чалавека (разм.).

|| прым. байбако́вы, -ая, -ае (да 1 знач.) і байба́цкі, -ая, -ае (да 2 знач.).

раскусі́ць, -кушу́, -ку́сіш, -ку́сіць; -ку́шаны; зак.

1. што. Кусаючы, раздзяліць на часткі.

Р. арэх.

2. перан., каго-што. Распазнаць, добра ўведаць (разм.).

Я даўно раскусіў гэтага чалавека.

Р. задуму хітраца.

|| незак. раску́сваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раску́сванне, -я, н.

расслаі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -сло́іцца; зак.

1. Раздзяліцца на слаі (у 1 знач.).

Горная парода расслаілася.

2. перан. Раздзяліцца на сацыяльныя групы, праслойкі.

|| незак. рассло́йвацца, -аецца.

|| наз. расслае́нне, -я, н. і рассло́йка, -і, ДМ -йцы,

роданача́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Продак, ад якога вядзе свой пачатак род¹ (у 2 знач.).

2. перан. Тое, што і заснавальнік.

В.

Дунін-Марцінкевіч і Ф.

Багушэвіч — роданачальнікі беларускага крытычнага рэалізму.

|| ж. роданача́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

руль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.

Прыстасаванне для кіравання рухам судна, самалёта, аўтамабіля.

Р. аўтамабіля.

Паветраны р. (у лятальнага апарата). Сядзець, стаяць за рулём.

Стаяць каля руля (таксама перан.: кіраваць; кніжн.).

|| прым. рулявы́, -а́я, -о́е.

Рулявое кола.

Рулявое кіраванне.

самату́жны, -ая, -ае.

1. Які вырабляецца ўручную або мае адносіны да вытворчасці дамашнім, ручным, не фабрычным спосабам; недасканалы, прымітыўны па выкананні.

Саматужныя вырабы.

Саматужная майстэрня.

2. перан. Неарганізаваны, адасоблены; малакваліфікаваны.

Саматужныя прыёмы.

|| наз. самату́жнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

сіло́, -а́, мн. сі́лы і (з ліч. 2, 3, 4) сілы́, сі́лаў, н.

1. Прыстасаванне ў выглядзе петляў для лоўлі птушак і дробных жывёлін.

2. перан. Пастка.

Ставіць с. на каго-н.

|| прым. сіло́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).

скаці́цца, скачу́ся, ско́цішся, ско́ціцца; зак.

1. Коцячыся па паверхні, спусціцца, з’ехаць, упасці.

Мячык скаціўся з гары.

2. перан. Адысці, адступіць (звычайна ад чаго-н. перадавога, прагрэсіўнага).

С. ў балота бюракратызму.

|| незак. ско́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. ско́чванне, -я, н.