Сле́га, сліга́, слігаві́на ‘лага; кладзь, доўгае бервяно, якое кладуць на сохі’ (Бяльк., Касп.), сле́гі ‘рэі’ (каліна, Арх. ГУ), слёгі ‘лагі’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ), слі́га ‘вясло для кіравання плытом’ (гродз., Сл. ПЗБ), ‘падваліна’ (в.-дзв., рас., Сл. ПЗБ, ЛА, 4), слюгаві́на ‘падваліна’ (брасл., Сл. ПЗБ), ‘брус, якім замацоўваюць насціл маста’ (докш., там жа), ‘лагі’ (в.-дзв., там жа). Укр. слі́гі ‘тоўстыя перакладзіны’, рус. слега́ ‘брус, жардзіна’, дан. слёга ‘тонкая доўгая жардзіна’, сляга́ ‘тонкае доўгае бервяно, рычаг’. Словы няяснага паходжання. Аўтары Сл. ПЗБ (4, 481) выводзяць ад літ. slė̃gos ‘лагі’, што, ведаць, роднаснае літ. slė́gti ‘ціснуць’, slėktis ‘прэс’, з якімі параўноўвае словы Праабражэнскі (2, 321); формы на ‑я‑ ўзводзяць да *слѧг‑ і набліжаюць да літ. sleñksnis, sleñkstis ‘парог’, гл. Фасмер, 3, 681; ЕСУМ, 5, 298. Калі прыняць за асноўнае значэнне ‘лага’, то, хутчэй за ўсё, узыходзіць да прыставачнага дзеяслова *sъ‑legti ‘пакласці побач, легці разам, упасці’, каранёвая частка якога можа мець падаўжэнне ‑e‑ > ‑ě‑, параўн. Борысь, Czak. stud., 80; Etymologie, 601 (рэканструюе прасл. *sъlěga/*sъlęga). Гл. слюга, сліж 3.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Такро́к ’летась’ (навагр., Жыв. сл.; Нар. словатв., Скарбы; карэліц., Янк. Мат.; Сцяшк.; шчуч., З нар. сл.; Сл. ПЗБ; вілен., гродз., ЛА, 2), такрі́к ’тс’ (брэсц., ЛА, 2), такру́к ’летась’ (лях., ЛА, 2; Сл. ПЗБ), ст.-бел. такрок ’у мінулым годзе’ (1579 г.), такрочны ’леташні’, сюды ж такро́чны ’леташні, мінулагодні’ (Скарбы, Сцяшк.), такро́чны, такро́чні, такро́шні ’мінулагодні’ (Сл. ПЗБ), такро́шні гот ’летась’ (навагр., ЛА, 2), такрі́чнэ лі́то ’тс’ (кам., ЛА, 2), такро́чні цялю́к ’цяля-перазімак’ (воран., ЛА, 1). Запазычана з польск. tak rok ’год таму, летась’, tak roczny ’мінулагодні, леташні’, навагодняе пажаданне na tak rok! ’каб так за год дачакацца’ (Варш. сл.), у спалучэнні з іншымі назоўнікамі: tak miesiąc ’месяц таму’, параўн. таксама чэш. мар. tak rok ’год таму’. Гл. так, рок 1, параўн. тарок (гл.). Пацюпа (Станкевіч, Язык, 1164) на падставе выразу тот рок (Баркулабаўскі летапіс) лічыць самастойным утварэннем, што сумніўна. Параўн., аднак, такро́к ’штогод’: то ж ён такрок прыезджаў к матцы (Мат. Гом.), калі гэта не памылковая семантызацыя, то яго можна разглядаць як незалежнае ўтварэнне ці другаснае пераасэнсаванне запазычання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Іл 1 ’адкладанні найдрабнейшых часцінак мінеральных і арганічных рэчываў на дне вадаёмаў’ (ТСБМ). Рус. ил ’тс’, дыял. церск., уладз. ’гліна’, дан. ’топкая балотная гразь’, урал. ’вельмі мелкі наждак, падобны на рачны ці азёрны іл’, польск. ił ’гліна’, в.-луж. jił ’гліна, гразь’, чэш. jíl ’гліна’, славац. íl ’тс’, славен. íl ’іл, гліна’, серб.-харв. уст. il ’гліна’ (XVI ст.), балг. ил ’іл, ціна’, ст.-слав., ст.-рус. илъ ’гліна, іл’. Прасл. *jьlъ (старая ŭ‑аснова, параўн. ст.-бел. иловатыи, рус. дыял. илова́й ’мелкая і балоцістая затока’, ’балота, багна’, славен. ílovica ’гліна, суглінак’, серб.-харв. и̏ловача ’гліна’, балг. иловица ’багністая глеба’, макед. иловица ’гліна’) звязваюць з лат. īls ’вельмі цёмны’, грэч. ΐλΰς, р. скл. ‑ύος ’іл, ціна, гразь’ < і.-е. *īlu‑. Гл. Бернекер, 1, 424; Фасмер, 2, 126; Покарны, 1, 499; Безлай, 1, 209; Трубачоў, Эт. сл., 8, 221–222, дзе іншая літ-ра.

Іл 2 ’крухмал’ (віц., полац., Нар. сл., 94, 198). Семантычны перанос паводле спосабу прыгатавання, калі крухмал адкладваецца падобна ілу; параўн. рус. смал. ил ’бульбяны крухмал’, калін. ’хлебны іл, хлебная гушча, якая застаецца пасля варкі піва’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

all​2 [ɔ:l] pron.

1. усе́;

All were agreed. Усе пагадзіліся;

They all came late. Яны ўсе спазніліся;

All together now! А зараз – усе разам!

2. усё;

I know it all. Я гэта ўсё ведаю.

♦

after all урэ́шце; у рэ́шце рэшт;

all in all уво́гуле;

all over усю́ды;

all right! до́бра!; ну до́бра!;

all the same тым не менш; усё ро́ўна, усё адно́; а ўсё ж;

at all нао́гул, зусі́м;

He has no money at all. У яго зусім няма грошай;

first of all перш-на́перш;

most of all найбо́льш, больш за ўсё;

not at all : Thank you! – Not at all. Дзякуй! – Няма за што!; Калі ласка!

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

pain​1 [peɪn] n.

1. боль;

cry with pain крыча́ць ад бо́лю;

a severe pain мо́цны боль;

drugs to relieve pain ле́кі ад бо́лю;

be in pain адчува́ць боль;

Take these tablets if you’re in pain. Прымі гэтыя таблеткі, калі табе баліць;

stomach/chest pains боль у жываце́/грудзя́х

2. паку́та, засмучэ́нне, го́ра;

the pleasures and pains of growing old ра́дасці і паку́ты ста́расці;

Her words caused me pain. Мне стала балюча ад яе слоў.

♦

no pain, no gain ≅ без мазаля́ на рука́х не бу́дзеш мець хле́ба ў зуба́х;

on (under) pain of smth. пад стра́хам чаго́-н.;

a pain in the neck невыно́сны чалаве́к

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

some [sʌm, səm] pron.

1. не́калькі; нямно́га; тро́хі, крыху́;

some years ago не́калькі гадо́ў (таму́) наза́д;

Give me some sugar, please. Дай мне (крыху) цукру, калі ласка;

Would you like some milk in your tea? Хочаце (трохі) малака ў чай?

2. некато́рыя; сёй-той, сёе-то́е;

some people think… некато́рыя (лю́дзі) ду́маюць…;

I need some of the things. Мне сёе-тое патрэбна з гэтых рэчаў.

3. не́йкі; не́йкая; не́йкае, не́йкія;

for some reason or other па той ці і́ншай прычы́не;

There must be some solution. Павінна быць нейкае рашэнне.

4. даво́лі, зна́чна;

He spoke at some length. Ён гаварыў даволі доўга;

She is some girl! infml Вось дык дзяўчына!

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

wait​2 [weɪt] v.

1. (for) чака́ць;

wait for smth. to happen чака́ць, калі́ што-н. зда́рыцца;

wait one’s chance чака́ць зру́чнага мо́манту

2. адкла́дваць;

That work will have to wait. Тую працу давядзецца адкласці.

3. абслуго́ўваць за стало́м;

wait on tables/wait at table fml, wait tables AmE працава́ць афіцыя́нтам

4. (on/upon) прыслу́жваць, служы́ць (каму-н.); абслуго́ўваць (пакупнікоў)

♦

keep smb. wai ting прымуша́ць каго́-н. чака́ць;

wait on smb. hand and foot дагаджа́ць, нараві́ць каму́-н.;

(just) you wait! ну, пачака́й! (пагроза)

wait up [ˌweɪtˈʌp] phr. v. не кла́сціся спаць чака́ючы (каго-н.);

Don’t wait up for me. Не чакай мяне, ідзі спаць.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

хаце́ць, хачу, хочаш, хоча; незак.

1. чаго, каго-што, з інф., са злучн. «каб» і без дап. Мець жаданне, ахвоту да чаго‑н., адчуваць патрэбу ў кім‑, чым‑н. Хацець вады. Хацець есці. □ — Ну, дык хочаш вучыцца? Адказаць настаўніку трэба, ды і ў школу хочацца, і хлопец цераз сілу выціснуў: — Ыгы. Брыль. [Жлукта:] Дык вы хочаце, каб я пайшоў да вас за бухгалтара? [2‑гі кліент:] Ды не, што вы! Крапіва. Гарохам дзедаў смех якоча, А сэрца руху, шуму хоча. Колас. // Мець жаданне зведаць, пазнаць што‑н. Ён хоча хімію вывучаць. // Разм. Адчуваць любоўную цягу да каго‑н. Хачу пацалаваць вас.

2. каго-чаго, чаго ад каго і са злучн. «каб». Імкнуцца да чаго‑н., дамагацца ажыццяўлення чаго‑н. Хацець шчасця. □ [Эмілія:] — Калі яшчэ не было гэтага агульнага руху за мір, я ўсё роўна не хацела вайны і баялася смерці. Маўр. Аднаго хачу на гэтым свеце: Так наладзіць з доляю зямной, Каб ніколі не прыйшлося дзецям Чырванець за зробленае мной. Гілевіч.

3. з інф. Мець намер зрабіць што‑н. [Партызаны] хацелі перасекчы чыгунку і выйсці да горада Іўе, у вольны ад блакады раён. Брыль. — Я хацеў ракаў налавіць, — нясмела адказаў Казік. Чарнышэвіч. // у спалучэнні з адмоўем. Адказацца што‑н. рабіць. [Русаковіч:] А я не хачу паступацца сваімі ідэаламі. Крапіва. Не хачу я гуляць, дзе народ Толькі гора цярпіць на вяку, Дзе сіротка стаіць ля варот, Есці просіць, падняўшы руку. Купала.

4. з інф. Разм. Ужываецца для абазначэння магчымасці, імавернасці ажыццяўлення чаго‑н. Хлапчукі ўздыхнулі. Нехта задуменна сказаў: — Вот-бы самалёты такія пабудаваць, як буслы. Хочаш сесці на хвою, сеў на хвою, на дуба — на дуба, а то і на хату высокую можна сесці. Лынькоў.

5. З адноснымі займеннікамі і прыслоўямі ўтварае спалучэнні са значэннем азначальнасці: кожны, усякі (прадмет, месца, час і пад.). Я прабыў у «Барацьбіце» да вечара — блукаў, дзе хацеў, і гутарыў, з кім хацеў. Хадкевіч. [Рак:] — Не чапай мяне, Іван Світанік.. Я табе за гэта, што хочаш, зраблю. Якімовіч.

•••

Еш не хачу гл. есці.

Калі хочаш (хочаце) гл. калі ​2.

Хочаш не хочаш — незалежна ад чыйго‑н. жадання.

Як левая нага хоча гл. нага.

Як (сабе) хочаце (хочаш) — а) як вам падабаецца. — Ну, панічок мой родны, як сабе хочаце: хочаце верце, хочаце не верце, а я вам, далібог, шаптала! Колас; б) нягледзячы на любую думку. Як хочаце, а ён вінаваты.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

miły

mił|y

1. мілы, прыемны; ветлівы, прыязны;

~a powierzchowność — прыемны вонкавы выгляд; мілы з выгляду;

~y uśmiech — мілая ўсмешка;

bądź tak ~y i ... — будзь такі ласкавы...;

~y w dotyku — прыемны на вобмацак;

2. уст. абл. дарагі, мілы; любы;

~y sercu — дарагі (мілы) сэрцу;

mój ~y — мой мілы!;

jak mi Bóg ~y — далібог; дальбог;

jeśli ci życie ~e — калі табе жыццё дарагое

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

свинья́ прям., перен. свіння́, -нні́ ж.;

◊

подложи́ть свинью́ падлажы́ць свінню́;

понима́ть, как свинья́ в апельси́нах зна́цца (разбіра́цца), як свіння́ на саладзі́нах;

мета́ть би́сер пе́ред свиньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́ посл. каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гі;

свинье не до порося́т, ко́ли саму́ на ого́нь таща́т посл. не да парася́т, калі́ свінню́ сма́ляць;

посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол посл. пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на стол;

гусь свинье́ не това́рищ посл. мядзве́дзь каро́ве не брат; воўк саба́ку не радня́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)