Трубніца (тру́бныця) ‘частка спіны ніжэй паясніцы’ (драг., Бел. дыял. 3). Іран., вытворнае ад трубі́ць 1, гл. Параўн. рус. дыял. тру́бка, тру́бля ‘частка цела ніжэй за спіну, ягадзіцы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ту́ша, ‑ы, ж.
1. Асвежаванае і выпатрашанае цела забітай жывёлы. У мясным радзе па круках віселі асвежаваныя тушы. Карпаў. // Цела якой‑н. вялікай мёртвай жывёлы. Але забіты .. [дзік] быў не тут — сюды падцягнулі; туша зрабіла шырокі след-сцежку, ссунуўшы лісце, патрушчыўшы жалуды, на карэннях садраўшы мох. Шамякін. І .. [Рыбак], прысеўшы, дужым рыўком зноў узваліў на сябе тушу авечкі. Быкаў.
2. Разм. Пра вялікага, поўнага чалавека; цела такога чалавека. Аж цесна стала, калі ўперлася ў памяшканне чорная туша ксяндза Гадлеўскага. Новікаў. // перан. Пра што‑н. вялікае, грузнае. Туша чорная парома Ціха дрэмле на Дняпры. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́зуха, -і, ДМ -зусе, мн. -і, -зух, ж.
1. Прастора паміж грудзямі і адзеннем, што прылягае да іх.
Трымаць што-н. за пазухай.
Дастаць з-за пазухі.
2. Поласць у асобных органах цела (спец.).
Запаленне лобных пазух.
|| прым. па́зушны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пара́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены; зак., каго-што.
1. Нанесці рану каму-н., раніць каго-, што-н.
Яго параніла (безас.) асколкам снарада.
П. руку.
П. душу каму-н. (перан.).
2. Раніць усіх, многіх або нанесці раны каму-н. у многіх месцах.
П. усё цела.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прапарцыяна́льны, -ая, -ае.
1. У матэматыцы: які знаходзіцца ў адносінах прапарцыянальнасці (у 2 знач.).
Прапарцыянальныя велічыні.
2. Які знаходзіцца ў пэўных колькасных адносінах, адпаведнасці з чым-н.
Прапарцыянальнае прадстаўніцтва.
3. Які мае правільныя прапорцыі (у 2 знач.); суразмерны.
П. склад цела.
|| наз. прапарцыяна́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
працэду́ра, -ы, мн. -ы, -ду́р, ж.
1. Афіцыйны парадак дзеянняў, выканання, абмеркавання чаго-н. (кніжн.).
П. падпісання дагавора.
2. звычайна мн. Асобны працэс лячэння (напр., ванна, кампрэс і пад.), загартоўвання, гігіены цела.
Хадзіць у паліклініку на працэдуры.
Водныя працэдуры.
|| прым. працэду́рны, -ая, -ае.
П. кабінет.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
распра́віць, -пра́ўлю, -пра́віш, -пра́віць; -пра́ўлены; зак., што.
1. Разгладзіць, зрабіць роўным, выпраміць.
Р. абрус на стале.
2. Напружыўшы мышцы, выпрастаць (часткі цела).
Р. плечы.
◊
Расправіць крылы — праявіць рашучасць, веру ў сябе.
|| незак. распраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. распра́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цылі́ндр, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Геаметрычнае цела, якое ўтвараецца вярчэннем прамавугольніка вакол аднаго з яго бакоў.
2. Прадмет такой формы.
3. Высокі цвёрды мужчынскі капялюш з палямі.
|| прым. цыліндры́чны, -ая, -ае (да 1 знач.) і цылі́ндравы, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Léiche
f -, -n труп, (мёртвае) це́ла, мярцвя́к
◊ über ~n géhen* — ступа́ць па тру́пах; дзе́йнічаць бязлі́тасна
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Сарамата́ ’патаемныя часткі цела’ (Сл. ПЗБ), соромота́ ’палавыя органы’ (ТС), сарама́ценне ’тс’ (Байк. і Некр.), сарама́та ’сорам, ганьба’, сарама́ціць ’дакараць, выклікаючы пачуццё сораму’, ’ганьбіць, няславіць’ (КЭС). Да сорам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)