1. Заняткі, справы. [Жонкі] пойдуць па сваіх хатніх справунках, а едучы дахаты, будуць пытацца ў сваіх мужоў, пра што ж гаварылі ў райкоме.Пестрак.У Слуцку, на рыначнай плошчы, зрабіўшы ўсе справункі, сядзеў Кірыла на сваім возе і перакусваў, збіраючыся дадому.Скрыган.
2. Рэч, якую хто‑н. каму‑н. справіў, купіў; абноўка. Старым, маўляў, ніякіх справункаў не трэба, няхай яны, маладыя, лепш пра сябе ды пра сваіх дзяцей дбаюць.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Cras, cras et semper cras et sic dilabitur aetas
Заўтра, заўтра і заўсёды заўтра, і так праходзіць жыццё.
Завтра, завтра и всегда завтра, и так проходит жизнь.
бел. «Няхай» ды «пачакай» ‒ нядобрыя людзі. Чакалі, чакалі ды ўсе жданкі паелі.
рус. Завтрашнему дню не верь. Потом да потом, так и лень пустишь в дом. Завтра, завтра, не сегодня, ‒ так ленивцы говорят. День к вечеру, а работа к завтрему. Не откладывай на завтра то, что можно сделать сегодня.
фр. Il ne faut jamais remettre au lendemain ce qui peut être fait le soir même (Не откладывай на завтра то, что можно сделать в тот же вечер).
англ. By the street of «by-and-by» one arrives at the house of «never» (Дорога «мало-помалу» ведёт к дому «никогда»).
нем. Morgen, morgen, nur nicht heute, sprechen alle faulen Leute (Завтра, завтра, не сегодня, ‒ так говорят все ленивые люди).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
schon
1.
adv
1) ужо́
~ längst — ужо́ (даўны́м) даўно́
2)
~ gut! — до́бра!, няха́й бу́дзе так!
er wird ~ kómmen* — ён напэўна пры́йдзе
das ~, áber… — няха́й так, але́…
wenn es ~ wahr ist, so… — на́ват калі́ гэ́та пра́ўда, то ўсё ж…
es wird ~ stímmen, áber… — пра́ўда то пра́ўда, але́ ж…
wenn ~, dann… — калі́ ўжо, то…
und wenn ~! — ну хоць бы!; ну гэ́та не бяда́!
wenn ~, denn ~ — рабі́ць, дык рабі́ць
2.
prtc жа
nun réde doch ~! — ну гавары́ ж нарэ́шце!
na, mach ~! — паспяша́йся!, пачына́й жа нарэ́шце!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ДАМАШЭ́ВІЧ Уладзімір Максімавіч
(17.2.1928, в. Вадзяціна Ляхавіцкага р-на Брэсцкай вобл.),
бел. пісьменнік. Засл. работнік культуры Беларусі (1992). Скончыў БДУ (1953). Працаваў у выд-вах, час. «Полымя» і «Маладосць». Друкуецца з 1958. Асн. тэмы апавяданняў і аповесцей — жыццё сялян Зах. Беларусі, барацьба супраць ням.-фаш. захопнікаў, пасляваен. адбудова, маральныя праблемы сучаснага вясковага і гарадскога жыцця, каханне (зб-кі «Заклінаю ад кулі», 1960, «Між двух агнёў», 1963, «Абуджэнне», 1968, «У лабірынце вуліц», 1979, аповесць-хроніка «Порахам пахла зямля», 1973, дакумент. аповесць «Першым заўсёды цяжка», 1986, з У.Сазановічам). Раман «Камень з гары» (1990) пра падзеі 1950—60-х г., калі быў развянчаны культ асобы. Героі твораў Д. — людзі сумленныя і працалюбівыя, мужна імкнуцца да праўды і справядлівасці, высокага маральнага ідэалу. Проза пісьменніка злабадзённая па тэматыцы, псіхалагічна паглыбленая, стрыманая ў фарбах, вылучаецца жывой нар. мовай. За аповесць «Кожны чацвёрты» (1991) Літ. прэмія імя І.Мележа 1992. Пераклаў на бел. мову раман Е.Путраманта «Верасень» (з Я.Міско), апавяданні К.Федзіна, Ю.Нагібіна, У.Салаухіна і інш.
Тв.:
Выбранае. Мн., 1977;
Выбр. творы. Мн., 1988.
Літ.:
Александровіч С. У пошуках гераічнага і незвычайнага // Полымя. 1960. № 8;
Ярош М. Творчы неспакой пісьменніка // Там жа. 1963. № 12;
Няхай М. Пара творчай сталасці // Бел. літаратура. Мн., 1979. Вып. 7;
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
мітрэ́нга, ‑і, ДМ ‑рэнзе, ж.
Разм. Трывога, неспакой, сумятня, разлад. Там, на суседскім агародзе, перапалох, мітрэнга. — Анютка, галубка! Пакліч свайго Васіля, няхай бярэ пілу і сякеру і хутчэй бяжыць сюды!.. — на ўсю сядзібу лямантуе баба Алімпа.Васілевіч.[Грасыльда:] Заснуць я, сын, тады не магла. Такая мітрэнга ў вёсцы .. [Бацьку] у штаб да Міхала цягалі, на калені ставілі, аўтамат чорны да грудзей прыстаўлялі.Пташнікаў.Мітрэнга цэлая ўзнялася пасля слоў чарнявага.. Усе паўставалі, хто сядзеў. Ігнась паспрабаваў загаманіць, але яго не слухалі. Гаварылі ўсе.Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наву́шнікі, ‑аў; адз. навушнік, ‑а, м.
1. Частка шапкі, якая адкладаецца на вушы, або спецыяльнае прыстасаванне для засцярогі вушэй ад холаду. Міхась ходзіць з голымі рукамі, хоць рукавіцы ў кішэні, грудзіна заўсёды расхрыстаная, у самы вялікі мароз не апусціць навушнікаў у шапцы.Дамашэвіч.
2. Прылада для слухання гукаперадач, якая складаецца з двух слыхавых апаратаў, што надзяваюцца на вушы. Сяргей яшчэ некалькі разоў перадаў пазыўныя, паслухаў і нервова зняў навушнікі.Няхай.Каля стала белагаловы хлапчук круціць дэтэктарны прыёмнік і нешта слухае ў навушніках.Кучар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пама́рыць, ‑ма́ру, ‑ма́рыш, ‑ма́рыць; зак.
Марыць некаторы час. Робячы нешта сур’ёзнае, падчас бывае прыемна і памарыць.Брыль.Добра згубіцца ў шырокім стэпе, паляжаць на мяккай зямлі, памарыць.Няхай.
2.перан. Замучыць, замарыць усіх, многіх. [Міхал:] — Ну, сядай, расказвай, старшыня, як верхаводзіла. Людзей голадам не паморыш, хлеб ёсць на працадні?Васілевіч.
3.Спец. Апрацаваць спецыяльным растворам або марылкай усё, многае.
4. і без дап. Марыць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нязло́мны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, якога нельга перамагчы, знішчыць; вельмі моцны. Няхай грыміць па белым свеце слава Пра шчасце мірнае, пра Новы год, Пра родную савецкую дзяржаву, Пра мужны і нязломны наш народ.Астрэйка.Ішлі мы ў маршах агнявых Нязломнай грознай сілай.Хведаровіч.
2.перан. Стойкі, цвёрды ў перакананнях, намерах і пад. Фучык сціснуў карандаш да болю, Ён маўчыць, нязломны камуніст.Ляпёшкін.// Які выражае цвёрдасць, стойкасць. Нязломная вера. □ [Вольга:] — А пра Буралома я табе дам знаць. Гэта — правакатар. Такое маё нязломнае перакананне.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пля́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак.
Разм.
1.што. Секчы; нішчыць. Пляжылі векавыя дубы, хвоі, ясені, бярозы, грузілі іх на машыны, падводы, тралявалі да чыгункі.Сачанка.
2. Біць. Пляжылі некалі молатамі ў кузні і бацька Шведзікаў і брат, ды мала ад таго было карысці.Даніленка.— Мяне толькі бацька пляжыў дубцом па лытках, калі часам у чужы сад заблуджуся, — прызнаўся Грэчка.Няхай.
3.што. Нішчыць, глуміць. — Не будзе больш жыта машынай пляжыць. Зара[чэцца] і дзесятаму закажа. Як далі на партыйным сходзе вымову...Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абла́ва, ‑ы, ж.
Паляванне, пры якім месца, дзе знаходзіцца зверына, акружаецца, ачэпліваецца паляўнічымі і загоншчыкамі. Аблава на ваўкоў. □ Ляснік хутка выйшаў з пакояў, а пан стаў меркаваць, як бы акружыць лес і зрабіць аблаву.Чарот.// Акружэнне якога‑н. месца з мэтай злавіць каго‑н. Акружылі мы прымежны гай, Пачалі на ворагаў аблаву.Панчанка.У часе блакады ў горадзе таксама былі праведзены масавыя аблавы і арышты.Няхай.// Пра асоб, якія робяць аблаву. Даўно аблавай прачасаць пара Аколіцы бароў, глухую гаць.Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
